Hướng Dẫn Sử Dụng Sao Mai Braille (SMB)

[toc]

Giới Thiệu

Sao Mai Braille (SMB) là phần mềm soạn thảo văn bản định dạng và chuyển dịch chữ nổi miễn phí, phát triển bởi Sao Mai Vì Người Mù. SMB được tạo ra với mong muốn đem lại một giải pháp thống nhất trong quy trình chuyển đổi chữ nổi cho văn bản, hình ảnh, toán và âm nhạc. Với công cụ này, chúng tôi hy vọng sẽ giúp việc sản xuất sách chữ nổi của cá nhân người mù cũng như của các tổ chức sẽ giảm bớt chi phí, nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Tài liệu hướng dẫn sử dụng này sẽ giới thiệu chi tiết các chức năng của SMB. Quý bạn cũng có thể xem các video hướng dẫn nhanh từ kênh Youtube của Sao Mai.

Chức Năng Chính

• Soạn thảo văn bản có định dạng cho cả tài liệu chữ sáng lẫn chữ nổi.

• Nhập chữ nổi bằng phương pháp 6 phím.

• Dịch văn bản sang chữ nổi với hơn 150 bảng ngôn ngữ khác nhau, dùng thư viện LibLouis.

• Làm việc và chuyển dịch sang chữ nổi chính xác với nhiều kiểu tài liệu khác nhau, như Microsoft Word, TXT, RTF and HTML. Mở và lưu tài liệu chữ nổi dưới dạng tài liệu có định dạng .SMB, tập tin cho máy in chữ nổi .PEF, bản chữ nổi đã định dạng .BRF, bản chữ nổi chưa định dạng .BRL, và bản chữ nổi chuẩn Tây Ban Nha .BRA.

• Chọn nhiều bảng dịch cho cùng một văn bản, giúp chuyển qua chữ nổi ở nhiều ngôn ngữ khác nhau.

• Hỗ trợ Toán: viết và trình bày biểu thức toán; Nhập và xuất mã LaTeX, MathML; Đọc với trình đọc màn hình; Dịch sang chữ nổi theo chuẩn Việt Nam, Nemeth và UEB; Chế độ di chuyển duyệt trong biểu thức. Dùng thư viện MathCAT để chuyển biểu thức Toán sang giọng đọc, chữ nổi và chế độ duyệt.

• Hỗ trợ đầy đủ quy trình sản xuất hình nổi từ khâu vẽ, chỉnh sửa và chuyển đổi hình nổi. SMB được tích hợp sẵn công cụ xử lý hình SMG, hoặc có thể tải SMG về cài đặt chạy độc lập.

• Dịch bản nhạc chữ sáng ở dạng MusicXMLsang chữ nổi với kết quả chính xác và có định dạng chuẩn. SMB dùng thư viện phần mềm Bừng Sáng do chính chúng tôi phát triển, hỗ trợ nhiều tính năng mới và hơn 100 thiết lập tùy chỉnh dịch khác nhau. Với hộp thoại Thông Tin Bản Nhạc, có thể chỉnh sửa bản nhạc trước khi dịch sang chữ nổi.

• Dễ dàng thêm mới kiểu định dạng, tùy chỉnh và áp dụng vào cả tài liệu chữ sáng và chữ nổi. chương trình đóng gói sẵn một bộ kiểu định dạng thường dùng cho cả chữ sáng và chữ nổi.

• Tạo và quản lý mục lục tự động với nhiều tùy chọn.

• Hỗ trợ dịch sang chữ nổi với đa dạng các kiểu bảng dữ liệu cùng với nhiều tùy chọn riêng cho từng loại.

• Chức năng chia tài liệu, cho phép sắp xếp và phân một tài liệu lớn thành những tập nhỏ để phục vụ cho việc sản xuất sách chữ nổi.

• Hỗ trợ nhiều mã chữ nổi khác nhau, và có thể chuyển đổi qua lại giữa mã chữ nổi Ascii và Unicode.

• Hiện phần mềm có 36 ngôn ngữ đã được dịch cho phần giao diện người dùng. Ngoài ra, giao diện được thiết kế thân thiện với người dùng trình đọc màn hình như Jaws và NVDA.

Cài Đặt

SMB không có yêu cầu cấu hình máy cụ thể đặc biệt nào và đã được thử nghiệm chạy tốt trên Windows 10 và 11. Tuy nhiên, SMB hy vọng cũng sẽ chạy tốt với các bản cũ như Windows 7, 8 v.v.

Vui lòng làm theo các bước hướng dẫn và cài đặt bình thường. Theo mặc định, SMB được cài đặt trên ổ đĩa hệ thống tại đường dẫn sau: "C:\Program Files\SaoMai\SMB".

Các tập tin cấu hình được lưu tại: "%appdata%\SaoMai\SMB".

Người dùng phần mềm đọc màn hình Jaws và NVDA được khuyến cáo nên cài thêm Jaws script hay NVDA add-on để có trải nghiệm sử dụng tốt hơn. Khi chạy SMB, chương trình sẽ hỏi bạn có muốn cài đặt Jaws script hay NVDA add-on nếu thấy trình đọc màn hình tương ứng đang hoạt động. Ngoài ra, bạn có thể tự cài đặt script hoặc add-on sau, bằng cách mở trình đơn Công cụ, chọn "Cài đặt add-on" và chọn.

Nếu trình đọc màn hình không đọc đúng các mục trên trình đơn hoặc trong một số hộp thoại, vui lòng mở phần cài đặt màn hình của Windows, và thiết lập scale layout của màn hình ở mức 100%.

Nếu bạn tải về tập tin cài đặt bản zip, vui lòng bung nén và xem tập tin “Readme.txt”.

Soạn Thảo và Định Dạng Văn Bản

Chạy chương trình Sao Mai Braille, sau đó nhấn Ctrl+N để tạo tài liệu chữ sáng mới hoặc Ctrl+Shift+N để tạo tài liệu chữ nổi mới.

Mặc định, cửa sổ tài liệu chữ nổi sẽ bật phương pháp nhập chữ nổi kiểu 6 phím với fds-jkl (tương ứng với các chấm 123-456).

Các Kiểu Tập Tin Được Hỗ Trợ

Ghi chú quan trọng: Thuật ngữ "tài liệu chữ sáng" đề cập đến tài liệu chưa được chuyển đổi sang chữ nổi (Braille), tương tự như văn bản bạn thấy trong MS Word. Trong khi, tài liệu chữ nổi" là được đề cập đến một tài liệu chữ sáng đã được chuyển đổi sang chữ nổi, yêu cầu người đọc cần có kiến thức về chữ nổi.

Sao Mai Braille hỗ trợ hai định dạng tập tin có định dạng: 1) với phần mở rộng .SMD để lưu tài liệu chữ sáng, và 2) phần mở rộng .SMB được dùng lưu tài liệu chữ nổi. Ngoài ra, bạn có thể mở và lưu các kiểu tập tin khác, như:

Đối với tài liệu chữ sáng: Word DOCX, PDF, HTML, RTF, TXT.

Đối với tài liệu chữ nổi:

• Braille-Ready File với phần mở rộng tập tin .brf: lưu nội dung chữ nổi đã được định dạng, có đầu trang, chân trang, ngắt dòng và phân trang đúng theo khổ giấy chữ nổi được chọn.
• Chưa được định dạng với phần mở rộng .brl: lưu nội dung chữ nổi chưa được định dạng, không có đầu trangvà chân trang. Phù hợp để đọc với màn hình chữ nổi.
• Portable Embosser Format với phần mở rộng .pef: lưu nội dung chữ nổi trong tập tin PEF dựa theo cấu trúc dữ liệu XML.
• Chữ nổi Tây Ban Nha với phần mở rộng .bra: tương tự như định dạng tập tin BRF, nhưng không thêm ký tự ngắt trang.

Đối với tài liệu PEF, bạn có thể vào menu tập tin, chọn Thuộc tính và cung cấp thông tin siêu dữ liệu (metadata).

Soạn Thảo Văn Bản

Soạn thảo và chỉnh sửa văn bản với SMB cũng tương tự như làm với các trình soạn thảo văn bản phổ biến khác, như Microsoft Word.

Áp Dụng Kiểu Dáng

SMB có các kiểu dáng chữ sáng và kiểu dáng chữ nổi. Kiểu chữ sáng được áp dụng cho tài liệu chữ sáng, trong khi kiểu chữ nổi được áp dụng khi văn bản được dịch sang chữ nổi.

Lưu ý, kiểu chữ nổi phải có cùng tên với kiểu chữ sáng tương ứng, để SMB áp dụng đúng các quy tắc dịch.

Vui lòng tham khảo trang Cài đặt Kiểu Dáng để biết thêm thông tin về cách định nghĩa các quy tắc dịch cho các kiểu chữ nổi tương ứng.

Để thêm một kiểu chữ sáng mới:

1. Mở trình đơn "Định dạng" và chọn "Kiểu dáng" (Ctrl+Alt+Shift+S).
2. Trong hộp thoại kiểu dáng, kích hoạt nút "Thêm" và làm theo hướng dẫn.

Từ hộp thoại kiểu dáng, bạn cũng có thể chỉnh sửa các kiểu hiện có.

Để áp dụng kiểu cho đoạn được chọn:

1. Nhấn Ctrl+Shift+S hoặc nhấp vào nút Kiểu trên thanh công cụ.
2. Dùng mũi tên để chọn kiểu mong muốn và nhấn Enter để áp dụng.

Đầu và Chân Trang

Nhấn F2 để chuyển đổi giữa đầu trang và chân trang. Bạn có thể nhập các nội dung như văn bản, số trang, ngày giờ, v.v. Nội dung đầu trang/chân trang được hiển thị ở đầu/cuối mỗi trang.

Cũng như việc chỉnh sửa trong cửa sổ soạn thảo chính, bạn có thể dùng các lệnh như căn trái/phải/giữa.

Ví dụ, để đặt số trang ở đầu trang bên phải:

1. Nhấn F2 chuyển đến phần đầu trang.
2. Mở trình đơn Chèn.
3. Chọn Số Trang.
4. Chọn dòng có số trang mới được chèn.
5. Nhấn Ctrl+R để căn phải.

Mặc định, SMB dùng số Ả Rập (1, 2, 3...) để đánh số trang. Bạn có thể đổi sang loại số khác, bằng cách:

1. Đưa con trỏ đến vị trí số trang được chèn.
2. Nhấn Alt+Enter để mở hộp thoại thuộc tính.
3. Chọn loại mong muốn và kích nút Ok để áp dụng.

Khi hoàn tất soạn nội dung cho phần đầu và chân trang, nhấn Escape để trở về cửa sổ soạn thảo chính.

Lưu ý quan trọng: khuyến nghị chèn nội dung đầu trang và chân trang từ bên cửa sổ tài liệu chữ sáng để có kết quả dịch chữ nổi chính xác hơn, đặc biệt khi tài liệu có các đối tượng chèn như bản nhạc và bảng dữ liệu.

Kiểm Tra Chính Tả

Bạn có thể kiểm tra lỗi chính tả khi đang nhập văn bản hoặc từ hộp thoại kiểm tra chính tả.

Mở trình đơn Công cụ, chọn Kiểm tra chính tả để kiểm tra bằng hộp thoại.

Để bật kiểm tra chính tả khi đang nhập, ở trang Cấu hình "Chung" trong hộp thoại "Tùy chọn" mở từ trình đơn Công cụ, chọn "Kiểm tra chính tả khi gõ". Và mục tab tiếp theo là danh sách từ điển ngôn ngữ chọn dùng cho việc kiểm tra chính tả.

Các từ sai chính tả sẽ được làm nổi bật bằng màu đỏ, trong khi trình đọc màn hình sẽ thông báo "sai chính tả". Di chuyển con trỏ đến từ sai, mở menu ngữ cảnh bằng nút chuột phải hoặc phím Application, chọn từ gợi ý đúng, và nhấn Enter để sửa.

Phím Tắt Soạn Thảo

Bảng Dữ Liệu

Tạo và Áp Dụng Kiểu Bảng

Từ trình đơn Bảng, có thể tìm thấy tất cả các tính năng liên quan đến việc quản lý bảng dữ liệu, như tạo, chỉnh sửa, xóa.

Hiện tại, SMB hỗ trợ tạo bảng dữ liệu bên tài liệu chữ sáng và sau đó dịch sang chữ nổi.

SMB hỗ trợ ba kiểu bảng chữ nổi: mỗi ô mỗi đoạn, mỗi dòng mỗi đoạn, và theo cột. Mỗi kiểu có thể phù hợp cho các mục đích sử dụng khác nhau.

Để áp dụng kiểu bảng chữ nổi:

1. Trong tài liệu chữ sáng, di chuyển con trỏ đến bảng mà bạn muốn áp dụng kiểu bảng chữ nổikhác với kiểu mặc định.
2. Mở trình đơn Bảng.
3. Mở trình đơn con "Dịch bảng theo kiểu", và chọn kiểu mong muốn.

Lặp lại các bước tương tự để áp dụng cho các bảng khác trong tài liệu.

Các bảng không được áp dụng kiểu bảng cụ thể sẽ được dịch bằng kiểu bảng chữ nổi mặc định được thiết lập trong trang cấu hình Bảng của hộp thoại Tùy chọn.

Phím Tắt Cho Bảng

Sau đây là một số mẹo chọn nhiều ô, cột và dòng:

• Chọn nhiều ô: nhấn Alt+Shift+E để chọn ô hiện tại, sau đó nhấn Shift+phím mũi tên để chọn ô theo hướng của mũi tên.
• Chọn nhiều cột: nhấn Alt+Shift+C để chọn cột hiện tại, sau đó nhấn Shift+Mũi tên Phải hoặc Shift+Mũi tên Trái để chọn cột kế tiếp hoặc trước đó.
• Chọn nhiều dòng: nhấn Alt+Shift+R để chọn dòng hiện tại, sau đó nhấn Shift+Mũi tên Lên hoặc Shift+Mũi tên Xuống để chọn dòng kế tiếp hoặc trước đó.

Hình Ảnh

Bên cạnh chức năng chèn và hiển thị hình ảnh trong tài liệu chữ sáng, SMB đã hỗ trợ đầy đủ các bước, bao gồm vẽ, thiết kế, chỉnh sửa và chuyển đổi hình nổi. SMB tích hợp sẵn Sao Mai Graphics (SMG), một công cụ để vẽ và chỉnh sửa hình ảnh. Công cụ SMG cũng có thể được tải về, cài đặt và chạy như một ứng dụng độc lập.

Mặc định, SMB sẽ bỏ qua tất cả các hình ảnh khi chuyển từ bản chữ sáng sang chữ nổi. Để thay đổi các cài đặt liên quan, hãy vào menu Công cụ, mở hộp thoại Tùy chọn và chọn trang Hình Nổi.

Khi hình được chèn trực tiếp vào tài liệu chữ nổi hoặc dịch sang chữ nổi từ tài liệu chữ sáng, hình ảnh sẽ được chuyển đổi thành đen trắng.

Để chèn một hình ảnh:

1. Mở trình đơn Chèn và chọn Hình ảnh, hoặc nhấn Alt+F10.
2. Chọn tập tin hình và mở. Nếu chèn một hình vào tài liệu chữ nổi, một hộp thoại sẽ xuất hiện cho phep tùy chỉnh độ sáng và độ tối.

Sau khi hoàn thành việc chèn, nếu ở tài liệu chữ sáng, nhấn Alt+Enter tại vị trí hình để mở hộp thoại Thuộc tính, cho phép tùy chỉnh một số thiết lập cơ bản và cung cấp văn bản thay thế.

Nếu ở tài liệu chữ nổi, nhấn Alt+Enter tại vị trí hình để mở công cụ SMG, cho phép thiết kế chỉnh sửa lại hình đó.

Khi hoàn thành việc chỉnh sửa, nhấn Ctrl+s để lưu, thoát khỏi SMG và trở về lại cửa sổ tài liệu chữ nổi của SMB.

Dùng Công cụ Sao Mai Graphics (SMG)

Giao diện của chương trình SMG hoàn toàn trực quan cho người dùng sáng mắt. Tài liệu này chủ yếu cung cấp hướng dẫn chung về các chức năng và cách tương tác bằng bàn phím, được thiết kế đặc biệt để giúp người khiếm thị nhanh chóng làm quen và dùng phần mềm.

Để tạo một hình ảnh mới, chọn “New” từ trình đơn File, hoặc nhấn Ctrl+N. Hộp thoại Canvas size xuất hiện, cho phép khai báo chiều rộng và chiều cao tối đa, cũng như độ phân giải của hình.

Để thay đổi kích thước của hình ảnh hiện tại, chọn Canvas size từ trình đơn Edit.

Trong cửa sổ chính, nhấn F6 và Shift+F6 để chuyển đổi qua lại giữa các khung cửa sổ: danh sách layer, trình chỉnh sửa hình, và khung thiết lập cho layer hiện tại. Ngoài ra, dùng Tab hoặc Shift+Tab để di chuyển giữa các tùy chọn.

Vẽ hình với SMG được thực hiện bằng cách thêm các lớp. Chọn layer từ trình đơn Tools. Mỗi kiểu layer có thể có các tùy chọn thiết lập khác nhau.

Để chỉnh sửa một layer, chọn layer đó trong danh sách, nhấn Tab chuyển đến các tùy chọn thiết lập và thay đổi các thông số. Mở trình đơn Layer để tìm thêm một số chức năng quản lý layer khác.

Ngoài các thông số chung thường gặp cho các layer, như left (cạnh trái của layer), top (cạnh trên của layer), width (chiều rộng của hình) và height (chiều cao của hình ), sau đây là các ghi chú cho một số layer cụ thể.

Đường thẳng (Line)

Khi vẽ một Đường thẳng, có một tùy chọn chỉnh quay "curve" (đường cong) để biến đường thẳng thành đường cong. Bạn có thể nhập giá trị dương hoặc âm, và nó sẽ cong theo hai hướng đối lập (lên và xuống hoặc sang trái và phải).

Khi một Đường thẳng được chọn và con trỏ đang ở khung chỉnh sửa hình, dùng phím Alt+Mũi tên lên và Alt+mũi tên xuống để điều chỉnh đường cong.

Đa giác (Polyline)

Khi vẽ Đa giác, bạn cần khai báo tọa độ của các điểm ở ô X, Y. Sau đó, nhấn Enter tại ô X hoặc Y để xác nhận. Nhấn Ctrl+Enter sẽ thay thế điểm đang chọn trong danh sách Điểm. Nhấn phím Delete hoặc nút Xóa để loại bỏ điểm đã chọn khỏi danh sách.

Từ trình đơn Layer, chọn "Edit layer points" và nhấn Alt+kéo chuột trên một cạnh đa giác để chỉnh nó thành đường cong.

Ở bên phải danh sách Điểm là tùy chọn "Curve". Nó có giá trị dao động từ -10 đến 10. Nếu bằng 0, sẽ giữ nguyên. Dựa vào giá trị, nó sẽ uốn cong đoạn thẳng từ điểm đang chọn trong danh sách đến điểm kế đó. Sau khi chọn đường cong ở Curve, nhấn Shift+Enter để áp dụng. Bạn cũng có thể di chuyển đến danh sách Điểm và nhấn Shift+Enter để uốn cong theo giá trị đang khai báo tại ô Curve.

Biểu Đồ (Chart)

Từ trình đơn Tools, chọn Chart sẽ mở một hộp thoại cho phép chọn loại biểu đồ: bar, line, pie. Nhập nhiều giá trị vào danh sách. Nhấn OK sẽ tạo biểu đồ.

Đồ Thị (Graph)

Từ trình đơn Tools, chọn Graph, sẽ mở một hộp thoại, cho phép nhập các biểu thức. Nhấn OK để chèn đồ thị.

Ví dụ: để nhập x^3, nhấn nút x^y, nút này sẽ hiển thị Power(x,2), thay số 2 bằng số 3. Áp dụng tương tự cho Root(x,2), Log(x,2).

Văn Bản (Text)

Khi thêm text, nhấn Tab chuyển đến khung chỉnh sửa hình, và nhấn F2 để nhập nội dung. Nhấn Shift+Enter để xuống dòng mới, Enter để lưu, và Esc để hủy.

Nếu bạn muốn nhập bằng phương pháp chữ nổi 6 phím, trước tiên hãy chọn tùy chọn “Use 6-key” trong trình đơn Edit, sau đó nhấn F2 để nhập nội dung.

Từ trình đơn Text, bạn có thể tìm thấy thêm những chức năng quản lý và định dạng văn bản.

Biểu Thức Toán

SMB hỗ trợ viết biểu thức toán, nhập/xuất ra mã LaTeX và MathML, đọc và chuyển sang chữ nổi. SMB hỗ trợ dịch ra nhiều mã toán chữ nổi phổ biến khác nhau như Việt Nam, Nemeth, UEB, CMU v.v. 

Để biết thêm thông tin về các tùy chọn đọc và dịch chữ nổi cho toán, vui lòng xem trang cấu hình Biểu thức toántrong hộp thoại Tùy chọn.

Viết Biểu Thức Toán

Ở cửa sổ tài liệu chữ sáng, mở trình đơn Chèn và chọn “Biểu thức”, hoặc nhấn Alt+F9. Hộp thoại chèn biểu thức sẽ xuất hiện và con trỏ sẽ đứng tại trường chỉnh sửa Biểu thức. Ở ô này, bạn có thể nhập trực tiếp mã LaTeX.

Hộp thoại có ba trang tab: Biểu thức, Phông chữ, và Cách trí. Các trang Phông chữ và Cách trí được dùng để thiết lập các cài đặt cho việc trình bày biểu thức trong tài liệu chữ sáng.

Trang Biểu thức có hai trang con: 1) Tìm kiếm theo danh mục, và 2) Tìm kiếm theo tên.

Để tìm kiếm theo danh mục:

1. Nhấn Alt+S để di chuyển tới các danh mục và dùng mũi tên để chọn.
2. Tab tiếp theo sẽ hiện danh mục con nếu có. Nếu không, nó sẽ hiển thị danh sách các toán tử và biểu thức mẫu thuộc danh mục đã chọn. Chọn một biểu thức và nhấn Space để chèn.

Để tìm kiếm theo tên:

1. Nhấn Alt+D để chuyển tới tab Tìm kiếm theo tên.
2. Nhập tên biểu thức bạn muốn tìm kiếm, ví dụ, nhập “căn”. Nó sẽ liệt kê các toán tử và biểu thức mẫu có tên chứa chữ “căn”.
3. Nhấn Mũi tên xuống chọn biểu thức và nhấn Enter để chèn.

Mã LaTeX của biểu thức được chèn vào trường Biểu thức, và bạn có thể thay đổi các tham số của nó.

Và sau đây là những tùy chọn khác trong trang Biểu thức:

• Xóa: xóa biểu thức.
• Kiểm tra: xác thực biểu thức có hợp lệ hay không.
• Tên biểu thức: đặt tên cho biểu thức để lưu vào danh mục yêu thích.
  Sau khi nhập tên công thức, nút "Lưu vào yêu thích" sẽ xuất hiện. Tính năng này cho phép bạn thêm các biểu thức thường dùng vào danh mục yêu thích, và sau đó có thể tìm kiếm bằng cách chọn danh mục “Yêu thích” trong tab Tìm kiếm theo danh mục.
  Nhấn Ctrl+Delete để xóa biểu thức trong danh mục "Sử dụng gần đây".
• Tiếp theo là các nút Nhập và Xuất, dùng để nhập và xuất biểu thức toán ra các mã LaTeX hay MathML.

Nên kiểm tra biểu thức bằng cách nhấn nút "Kiểm tra".

Kích hoạt nút Đồng ý để chèn biểu thức vào tài liệu chữ sáng.

Nhấn Escape hoặc Alt+F4 để đóng hộp thoại chèn biểu thức toán.

Sau khi chèn biểu thức vào tàiliệu chữ sáng, nếu muốn chỉnh sửa, chuyển con trỏ đến biểu thức đó và nhấn Alt+Enter.

Chế Độ Duyệt Biểu Thức Toán

Nếu bạn đang dùng các trình đọc màn hình như Jaws hay NVDA, tại biểu thức, nhấn Shift+F5, hoặc chọn “Chế độ duyệt” trong trình đơn Xem để bật chế độ đọc biểu thức toán. Chế độ này sẽ cho phép bạn đọc biểu thức được chia theo cấu trúc chi tiết.

Nhấn Tab chuyển đến ô duyệt biểu thức và chữ nổi để đọc.

Nhấn Escape để tắt chế độ duyệt biểu thức.

Phím Tắt Cho Chế Độ Duyệt Biểu Thức Toán

Âm Nhạc

Tổng Quan

SMB dùng thư viện phần mềm dịch nhạc chữ nổi “Bừng Sáng”, hỗ trợ dịch tập tin nhạc lưu với chuẩn MusicXML. Hầu hết các phần mềm viết nhạc phổ biến như Musescore, Sibelius, Finale, v.v., đều có thể xuất bản nhạc thành tập tin MusicXML. Ngoài ra, cũng có nhiều nguồn chia sẻ tập tin bản nhạc MusicXML trên internet, như trang musescore.com.

Công cụ dịch nhạc chủ yếu được phát triển dựa trên quy tắc đề cập trong tài liệu "Music Braille Code (MBC)" và "New International Manual of Braille Music Notation (NIM)". 

Tuy nhiên, chương trình cũng cung cấp rất nhiều tùy chọn linh hoạt để có thể áp dụng cho những quy tắc riêng của mỗi quốc gia.

Giống như các loại tài liệu khác, để có một bản nhạc Braille chất lượng cao, tập tin bản nhạc chữ sáng cần được ký âm chuẩn xác và xuất thành định dạng MusicXML. Bạn có thể đọc tài liệu được xuất bản bởi dự án DAISY Music Braille về mẹo Dành Cho Người ký âm trong việc Tạo Ra Các Bản Nhạc tốt để dịch sang chữ nổi.

Chèn Bản Nhạc

Ở tài liệu chữ sáng:

1. Nhấn Alt+F11 để mở hộp thoại chèn bản nhạc. Hoặc, chọn Bản nhạc từ trình đơn Chèn.
2. Duyệt và chèn tập tin bản nhạc.

Trong một tài liệu chữ sáng, có thể chèn nhiều bản nhạc.

Mặc định, khi dịch qua chữ nổi, mỗi bản nhạc sẽ được ghi bắt đầu trên một trang mới. Để biết thêm về các tùy chọn dịch nhạc, vui lòng xem trang cấu hình Nhạc chữ nổitrong hộp thoại Tùy chọn.

Nếu bạn muốn dịch bản nhạc sang chữ nổi với các thiết lập mặc định và không cần chỉnh sửa thông tin cơ bản của bản nhạc, nhấn Ctrl+T sau khi chèn bản nhạc vào tài liệu chữ sáng.

Hộp Thoại Thông Tin Bản Nhạc

Ngoài các tùy chọn dịch bản nhạc sang chữ nổi từ trang cấu hình Nhạc chữ nổi trong hộp thoại Tùy chọn, hộp thoại Thông tin bản nhạc này được dùng để chỉnh sửa một số thông tin cơ bản trước khi dịch bản nhạc qua chữ nổi.

Giống như các loại tài liệu khác, nếu bản nhạc được ký âm tốt, chất lượng kết quả dịch chữ nổi sẽ có độ chính xác cao.

Sau khi chèn một bản nhạc vào tài liệu chữ sáng, nhấn Alt+Enter tại vị trí bản nhạc, hoặc chọn “Thông tin bản nhạc” từ trình đơn Công cụ để mở hộp thoại Thông tin bản nhạc. Nhấn F6 để di chuyển nhanh giữa phần thông tin chung và danh sách các nhạc cụ.

Nếu có nhiều bản nhạc được chèn vào tài liệu, nhấn Alt+N để chuyển đến bản kế; Alt+P chuyển đến bản trước.

Khi hoàn tất chỉnh sửa, kích hoạt nút Lưu và nút đóng.

Sau đây là các tùy chọn trong hộp thoại Thông tin bản nhạc:

• Hồ sơ âm nhạc: chọn hồ sơ cài đặt âm nhạc để áp dụng khi dịch sang chữ nổi. Tính năng này cho phép bạn linh hoạt dịch mỗi bản nhạc trong một tài liệu với các tùy chọn khác nhau. Người dùng trình đọc màn hình có thể nhấn F1 để nghe mô tả của hồ sơ hiện tại được hiển thị trên thanh trạng thái. Tham khảo trang cấu hình Hồ sơ Nhạc trong hộp thoại Tùy chọn.
• Các tùy chọn tiếp theo có thể chỉnh sửa, bao gồm: tựa đề, phụ đề, tác giả, nhà biên soạn, người viết lời và bản quyền.
• Nhạc cụ: danh sách các nhạc cụ. Mặc định, tất cả các nhạc cụ đều được chọn để dịch sang chữ nổi. Dùng phím mũi tên để chọn một nhạc cụ và nhấn Tab để tùy chỉnh riêng cho nhạc cụ đó; hoặc nhấn Space để bỏ chọn dịch nhạc cụ đó sang chữ nổi.
• Các nút Chọn hết và Bỏ chọn hết được dùng để nhanh chóng chọn hoặc loại bỏ tất cả các nhạc cụ khỏi dịch sang chữ nổi.
• Nhạc cụ được chọn: ở trường chỉnh sửa này, bạn cũng có thể dùng cú pháp sau để trực tiếp chỉ định những nhạc cụ nào được dịch sang chữ nổi. Ví dụ: nhập: "1-3" để chọn từ nhạc cụ 1 đến 3. "1,3" để chọn nhạc cụ 1 và 3 (không có nhạc cụ 2).

Sau khi chọn một nhạc cụ từ danh sách, sẽ có 4 trang con cho phép thiết lập các tùy chọn và định nghĩa ký hiệu chữ nổi riêng cho nhạc cụ đó. 4 trang tùy chọn bao gồm: nhạc cụ, khuông, đổi nhạc cụ, và Lời bài hát.

Khi con trỏ ở trên thanh tab hiển thị tên các trang: dùng phím mũi tên trái và phải để di chuyển giữa các trang, nhấn Space để chọn, và nhấn Tab để đi đến các tùy chọn của trang đó.

Trang Nhạc cụ:

• Loại nhạc cụ: chọn loại nhạc cụ để SMB áp dụng các thiết lập dịch riêng cho nhạc cụ đó. Nếu không chọn, SMB sẽ tự động nhận dạng loại nhạc cụ.
• Tên: thay đổi tên nhạc cụ.
• Tên viết tắt: thay đổi tên viết tắt, thường được dùng khi dịch bản nhạc theo định dạng orchestra hay chamber.
• Tên chữ nổi: dùng kiểu 6 phím để đặt tên cho nhạc cụ. Nếu có khai báo tên chữ nổi ở mục này, thì SMB sẽ không dùng tên nhạc cụ được ghi trong mục trước đó.
• Tên viết tắt chữ nổi: dùng kiểu 6 phím để đặt tên viết tắt cho nhạc cụ. Nếu có khai báo, thì SMB sẽ không dùng tên viết tắt nhạc cụ được ghi trong mục trước đó.
• Ô chịp: danh sách các ô nhịp được chuyển qua trang chữ sáng mới.
• Đánh số trang từ: nhập vào số trang chữ sáng bạn muốn SMB bắt đầu đánh số cho ô nhịp đó.

Trang khuôn:

Trang này cho phép bạn đặt ký hiệu báo khuông, ví dụ như đổi ký hiệu báo tay phải mặc định là chấm 46-345 hay tay trái chấm 456-345 thành ký hiệu chấm nổi khác.

• Danh sách khuông: liệt kê các khuông thay đổi trong nhạc cụ được chọn.
• Tên chữ nổi: dùng kiểu 6 phím nhập ký hiệu báo cho khuông nhạc đang chọn.
• Hướng quãng: chọn hướng tính và ghi dấu quãng của hợp âm.

Trang Đổi Nhạc Cụ:

Đặt tên chữ nổi khi trong bài thay đổi qua nhạc cụ khác.

• Danh sách nhạc cụ thay đổi: liệt kê nếu trong phần nhạc của nhạc cụ đó có thay đổi ở những ô nhịp nào.
• Thông tin thay đổi: hiển thị thông tin nhạc cụ thay đổi (nếu có).
• Tên: dùng 6 phím đặt tên chữ nổi cho nhạc cụ thay đổi đó.
• Tên viết tắt: dùng 6 phím đặt tên viết tắt chữ nổi cho nhạc cụ thay đổi đó.

Trang Lời Bài Hát:

Cho phép chọn bảng dịch chữ nổi cho từng lời bài hát.

• Danh sách lời: liệt kê các lời bài hát có trong phần nhạc cụ được chọn.
• Bảng dịch: chọn bảng dịch chữ nổi cho lời bài hát được chọn trong danh sách.

Sau khi tùy chỉnh xong, chọn nút Lưu để lưu lại các thay đổi. Nhấn nút Đóng để tắt hộp thoại Thông tin bản nhạc và về lại cửa sổ soạn thảo chính.

Chế Độ Duyệt

Sau khi chèn bản nhạc vào tài liệu chữ sáng, bạn có thể duyệt đọc bản nhạc với trình đọc màn hình bằngchữ nổi và văn bản mô tả nốt. Để bật chế độ duyệt, tại bản nhạc, nhấn Shift+F5, hoặc vào trình đơn Xem và chọn "Chế độ duyệt".

Khi cửa sổ duyệt được mở, con trỏ sẽ nằm tại mục Chữ Nổi. Nhấn Tab để chuyển qua các mục trong hộp thoại.

• Chữ Nổi: Hiển thị kết quả chữ nổi của nốt đang duyệt.
• Văn Bản: Hiển thị nội dung văn bản mô tả cho nốt đang duyệt.
• Và kế đó là các mục cho phép chọn chuyển nhanh đến vị trí trong bản nhạc, như nhập số để chuyển nhanh đến ô nhịp đó.

Khi con trỏ đứng tại ô Chữ Nổi hoặc Văn Bản, bạn có thể thực hiện các lệnh sau:

Liên Hệ

Sao Mai Vì Người Mù là một tổ chức phi lợi nhuận quy mô nhỏ, có trụ sở tại HCM, Việt Nam. Chúng tôi chủ yếu dựa vào các khoản tài trợ dự án để thực hiện các hoạt động hỗ trợ miễn phí cho người khiếm thị. Chúng tôi cần sự giúp đỡ của quý vị để có thể duy trì và mở rộng các hoạt động hỗ trợ này.

Vui lòng liên hệ với chúng tôi theo thông tin sau:

Sao Mai Vì Người Mù

Địa chỉ: 52/22 Huỳnh Thiện Lộc, Hòa Thạnh, Tân Phú, TP.HCM, Việt Nam.

Email: support@saomaicenter.org

Website: saomaicenter.org

Đăng ký tham gia/theo dõi các kênh của chúng tôi:

Đăng ký nhận thông báo từ chúng tôi bằng cách gửi email trống tới: tin+subscribe@saomaicenter.org

Diễn đàn trao đổi qua email: groups.io/g/saomai

X: x.com/SaoMaiCenter

Facebook: fb.com/SaoMaiForTheBlind

Youtube: youtube.com/@SMCenter

Được cập nhật vào: 2024-07-04