Các tính năng mới của Jaws 2019

Bạn đọc thân mến!

Cuối tháng 10 vừa qua, Freedom Scientific đã phát hành Jaws 2019 với nhiều tính năng và cải thiện. Đây là bản dịch từ bài viết What's New in JAWS 2019 Screen Reading Software trên trang web của Freedom Scientific, và những chia sẻ thêm về trải nghiệm của tôi và các đồng nghiệp khi dùng phiên bản này. Thông tin thêm: hầu hết chúng tôi đều dùng Windows 10 pro, phiên bản 1809, nhưng trải nghiệm của mỗi người thì có phần khác nhau.

JAWS khởi động nhanh hơn với tính năng ủy quyền thời gian gia hạn

Tạm dịch như vậy. JAWS 2019 đưa ra một khái niệm mới, giúp giảm thời gian chờ khi JAWS được gọi chạy lần đầu và kiểm tra bản quyền. Ở những phiên bản trước, JAWS không được gọi chạy hoàn toàn cho tới khi nó tìm được thông tin bản quyền chính xác. trong khi thông tin bản quyền có thể bao gồm việc tìm kiếm thông qua mạng, thời gian chờ trước khi JAWS bắt đầu đọc có thể là vấn đề quan trọng. Trong khi không thể trực tiếp tăng nhanh khoảng thời gian này, quá trình kiểm tra bản quyền giờ đây sẽ được thực hiện đồng thời với quá trình khởi động Jaws. Khi JAWS tìm kiếm thông tin bản quyền, nó sẽ được đưa vào một trạng thái mới gọi là ủy quyền gia hạn, cung cấp các tính năng có giới hạn, tương tự như tính năng hỗ trợ ở màn hình đăng nhập, nên bạn có thể dùng Jaws với bộ đọc và chữ nổi trong khi quá trình kiểm tra giấy phép được thực thi. Khi hoàn tất quá trình này, JAWS sẽ hoạt động chính xác với các tính năng được cấp trong giấy phép.

Tôi chưa bao giờ theo dõi thời gian khởi động của Jaws nên không bàn luận về tính năng này. Dù vậy, tôi cho rằng tính năng này cũng góp phần tiết kiệm thời gian khởi động máy và Jaws.

Tách riêng các kịch bản cho bộ Office

Các kịch bản hỗ trợ của JAWS cho Microsoft Office bao gồm Word, Outlook và Excel đã được tách ra thành các gói kịch bản khác nhau cho bộ Office đang chạy trên máy. Điều này giúp dễ dàng hơn trong việc tiếp tục cải tiến các hỗ trợ cho Office 365 mà không gây ảnh hưởng đến các tính năng mà JAWS hỗ trợ cho các phiên bản Office cũ. Nếu đang chạy Office 2016 hay Office 365, và số phiên bản có bao gồm số là 10000 hay cao hơn, các thiết lập cho Office mới đã được tạo cho Word, Outlook và Excel sẽ được gọi khi chạy các ứng dụng này. Nếu đang chạy một phiên bản Office cũ hơn, JAWS sẽ tải các thiết lập Classic (tạm dịch: thiết lập cũ) của Word, Outlook hay Excel.

Để kiểm tra số phiên bản và số build của bộ office đang dùng, bấm CTRL+INSERT+V. Lệnh này cũng sẽ thông báo rằng bạn đang dùng phiên bản Office retail hay subscription. Để kiểm tra xem JAWS đang tải cài đặt nào, bấm INSERT+Q.

Cải thiện khả năng vận hành cho các ứng dụng của bộ Office 365

Với các thay đổi đã thực hiện để tách kịch bản cho Office 365 khỏi kịch bản của các phiên bản Office cũ, giờ đây chúng tôi đã tận dụng được lợi thế của nhiều chức năng UIA cung cấp bởi Microsoft. Cũng không còn phải đưa ra nhiều quyết định cho kịch bản khi không còn phải cân nhắc về kịch bản của các bộ Office khác. Kết quả là, người dùng sẽ thấy rằng hiệu xuất vận hành và phản hồi đã cải thiện đáng kể khi dùng các phiên bản hiện tại của Word, Excel và Outlook. Một vài nơi mà người dùng có thể thấy rằng đã phản hồi nhanh hơn bao gồm:

• Duyệt các tài liệu lớn trong Word mà có nhiều điểm đánh dấu như chú thích chân trang, chú thích cuối chương, bình luận, bảng, v...v...
• Chỉnh sửa dữ liệu và công thức trong Excel.
• Duyệt qua thư mục có nhiều thư trong Outlook.

Với người dùng chữ nổi, định dạn và cách dòng tài liệu giờ đây đã được xác định đúng hơn trên màn hình nổi. Bao gồm thụt lề, không thụt lề và phím tab. Chúng tôi cũng đã tìm ra vài trục trặc làm cho con trỏ nổi không phải lúc nào cũng được đặt đúng vị trí mong muốn, thỉnh thoảng gây khó khăn khi soạn thảo bằng màn hình nổi.

Nếu đang dùng một màn hình nổi có các ô thông báo trạng thái, giờ đây sẽ dễ dàng hơn để thể hiện văn bản được canh giữa hay canh đều bằng cách hiện chữ "cj" hay "rj" ở hai ô đầu tiên khi con trỏ đứng tại dòng nội dung có hai định dạng trên.

Thông báo lỗi chính tả trong Word 365

JAWS là trình đọc màn hình đầu tiên giới thiệu tính năng nhận dạng lỗi chính tả trong Microsoft Word vào khoảng năm 1998. Tính năng này xác định khi con trỏ di chuyển vào hay ra khỏi một lỗi chính tả hay ngữ pháp trong khi điều hướng và cũng đếm được số lỗi trên dòng hiện tại. Những lỗi này cũng có thể được đánh dấu trong chữ nổi với chấm 7 và 8. Tuy nhiên, việc đếm và đánh dấu các lỗi trong chữ nổi làm ảnh hưởng đến tốc độ phản hồi khi điều hướng trong tài liệu và mặc định đã bị tắt.

Cải tiến cho tính năng này trong JAWS 2019 bao gồm những tính năng kể trên và hơn thế nữa:

• Phát âm thanh trong khi nhập liệu, sau khi bấm khoảng trắng để nhập vào một từ sai.
• Gạch chân một cách chính xác các từ sai trên màn hình nổi hoặc đếm lỗi trên dòng đã điều hướng đến mà không giảm tốc độ phản hồi.
• Nhận ra các vấn đề nâng cao, không chỉ là lỗi chính tả và ngữ pháp.
• Đọc các lỗi văn bản khi bạn điều hướng qua từng dòng, tương tự như cách JAWS xác định các thuộc tính khác của văn bản như in đậm, xác định lỗi bằng bộ đọc, âm thanh hay thay đổi giọng đọc (dùng tính năng Speech and Sounds Manager).

Để cấu hình việc phát âm thanh khi bấm khoảng trắng sau khi nhập một từ sai, mở Quick Settings (INSERT+V) từ cửa sổ Word hoặc Outlook và chọn hay bỏ chọn mục "Spelling buzzer on mistyped words". Tùy chọn này xuất hiện khi dùng JAWS với Office 365 các phiên bản cao hơn 16.0.10000.

Các tùy chọn về chính tả khác trong Quick Settings của Microsoft Word như "Spelling error detection" and "Grammatical error detection," hoạt động như các phiên bản Jaws trước. Chúng cho phép bạn chuyển giữa các chế độ kiểm tra chính tả và ngữ pháp như tắt chế độ kiểm tra, thông báo lỗi khi di chuyển từng kí tự, từ, dòng hay khi đọc tất cả, hoặc thông báo lỗi và đếm số lỗi.

Đọc phiên âm chữ cái sau khi tạm dừng trong lúc đọc

Khi điều hướng theo chữ cái, JAWS sẽ đọc lên phiên âm của chữ cái nếu bạn tạm dừng trong một khoảng thời gian ngắn. Điều này giúp bạn nghe phiên âm của chữ cái mà không cần bấm thêm phím lệnh nào.

Mặc định, JAWS sẽ đọc phiên âm của chữ cái sau khi tạm dừng 1.5 giây. Để thay đổi thời gian chờ của JAWS  cho việc đọc phiên âm, hay tắt tính năng này, ta làm như sau:

1. Bấm INSERT+6 mở Settings Center.
2. Nếu chỉ muốn áp dụng cho một ứng dụng cụ thể, chọn nó trong danh sách. Nếu không, bấm CTRL+SHIFT+D để mở tập tin cấu hình mặc định.
3. Gõ vào "Phonetic."
4. Bấm mũi tên xuống đến "When pausing after character navigation, speak character phonetically," bấm khoảng trắng để chuyển giữa các tùy chọn.
5. Bấm OK để thoát Settings Center.

JAWS cũng đưa ra một tùy chọn thủ công để tiếp tục đọc phiên âm chữ cái khi di chuyển đến nó. bấm phím 5 bên bàn phím số nhanh hai lần để bật / tắt tính năng này. Nếu đang dùng tùy chọn thủ công cho tất cả chữ cái, sẽ không có thông báo sau khi tạm dừng.

Không bắt buộc phải xác nhận thoát Jaws

Khi thực hiện một trong các lệnh để thoát JAWS như INSERT+F4, một bản thông báo hiện ra hỏi rằng bạn có chắc chắn muốn thoát JAWS hay không. Rồi thì bạn có thể bấm ENTER để thoát và ESC để hủy lệnh này. JAWS 2019 cho phép bạn vô hiệu hóa bản thông báo này và JAWS sẽ thoát ngay sau khi bấm lệnh. Để vô hiệu hóa thông báo xác nhận tắt Jaws, mở hộp thoại Basics trong trình đơn Options của JAWS và bỏ chọn mục "Prompt to Confirm when Exiting JAWS".

Với tôi, tôi rất thích tính năng này vì thỉnh thoảng, Jaws bị im lặng khi người dùng bấm bất cứ phím lệnh nào, dù nó vẫn còn đang chạy. Vô hiệu hóa bản xác nhận thoát Jaws sẽ làm cho việc khởi động lại chương trình trở nên dễ dàng và nhanh chóng hơn trong những trường hợp như trên. Jaws sẽ bị tắt và không hỏi gì nên người dùng không cần phải tìm hộp thoại xác nhận và bấm Enter để tắt chương trình.

Hợp nhất thành một gói cài đặt

Từ JAWS 2019, sẽ chỉ có một liên kết để tải và cài đặt JAWS cho tất cả các phiên bản hệ điều hành và ngôn ngữ được hỗ trợ. Bạn không cần phải chọn gói cài đặt cho kiểu hệ điều hành và ngôn ngữ của mình nữa. Khi bắt đầu quá trình cài đặt, chương trình sẽ nhận đúng phiên bản hệ điều hành và cài đặc chính xác các thành phần cần thiết. Nếu bạn cài mới và muốn dùng một ngôn ngữ khác với ngôn ngữ mặc định của hệ thống, bấm vào nút Options ở màn hình cài đặt đầu tiên và chọn ngôn ngữ. Nếu cập nhật từ một phiên bản có sẵn, nút Options sẽ không hoạt động vì Jaws tự nhận ngôn ngữ đã được cài đặt và sẽ cài đặt theo ngôn ngữ đó.

Hỗ trợ giảm âm thanh cho Windows 10 phiên bản 1803 và cao hơn

Tính năng giảm âm thanh (Audio Ducking) giờ đây đã hỗ trợ cho Windows 10 Spring 2018 Creators update (phiên bản 1803) và cao hơn. Audio Ducking giảm âm thanh của các chương trình khác khi JAWS đọc. Ví dụ, nếu bạn đang nghe nhạc và JAWS đọc lên, âm lượng của bản nhạc sẽ bị giảm xuống để bạn có thể thoải mái nghe JAWS đọc và trả lại bình thường khi JAWS ngừng đọc.

Mặc định, tính năng này không được bật. Để bật nó, Mở Startup Wizard từ trình đơn Help của JAWS và chọn vào hộp kiểm "Lower the volume of other programs while JAWS is speaking" ở trang Speech Settings. Mặt khác, có thể bật tính năng này thông qua Settings center bằng các bước sau:

1. Bấm INSERT+F2 và chọn select Settings Center.
2. Bấm CTRL+SHIFT+D để mở cài đặt mặc định của Jaws.
3. Tại ô Search, gõ "volume" không có dấu ngoặc kép.
4. Bấm mũi tên xuống đến "Lower the volume of other programs while JAWS is speaking" ở kết quả tìm kiếm.
5. Bấm khoảng trắng để bật / tắt tùy chọn này.

Bạn cũng có thể bấm INSERT+khoảng trắng và D để bật / tắt tính năng này. Thiết lập này có hiệu lực cho đến khi bạn bấm lại phím lệnh đó hoặc khởi động lại JAWS.

Không còn đọc khi bấm phím TAB

Với những người dùng có bật chế độ đọc bàn phím, mặc định, JAWS sẽ không còn đọc khi bấm phím TAB. Điều này có nghĩa là bạn sẽ không còn liên tục nghe đọc "ALT+TAB" khi chuyển qua lại giữa các ứng dụng hoặc nghe đọc "TAB" mỗi lần di chuyển qua các liên kết trên trang web.

Lưu ý: nếu vẫn thích nghe đọc phím TAB hay muốn Jaws không đọc các phím như khoảng trắng, ENTER hay ESC, thực hiện như sau:

1. Bấm Insert+6 mở Settings Center.
2. Bấm Ctrl+Shift+D mở tập tin cài đặt mặc định.
3. Gõ vào "Key Labels.".
4. Mũi tên xuống đến Manage Key Labels rồi bấm Enter để mở hộp thoại.
5. Duyệt qua danh sách cho đến khi thấy được phím mong muốn rồi bấm Enter để chuyển giữa hai chế độ: Mute (không đọc) hay Speak (đọc).
6. Bấm OK để đóng hộp thoại.
7. Bấm OK lần nữa để đóng Settings Center.

Thông báo trường nhập liệu nhiều dòng

JAWS 2019 đã có thể xác định được khi con trỏ chuyển đến trường nhập liệu nhiều dòng. để bật tùy chọn thông báo này, chọn mục "Announce multi-line edit" trong nhóm Miscellaneous của Settings Center.

Tính năng này không hoạt động trên máy tính của tôi. Hộp kiểm "Announce multi-line edit" luôn bị bỏ chọn sau khi tôi thoát khỏi Settings Center rồi trở lại kiểm tra. Đây có thể là lỗi dạng bug của chương trình.

Hỗ trợ mới cho đầu vào chữ nổi cấp 1

Giờ đây, JAWS hỗ trợ đầu vào chữ nổi cấp 1 cho các ngôn ngữ như tiếng Anh có cung cấp nhiều đầu ra chữ nổi. Ví dụ, nếu mở nhóm Braille Translation trong Settings Center và thiết lập đầu ra là Unified English Braille Grade 1, bạn sẽ được lựa chọn giữa kiểu nhập computer braille (chữ Braille máy tính) hay Unified English Braille Grade 1 (chữ Braille tiếng Anh cấp 1).

Skype

Giờ đây, Skype đưa ra ba tùy chọn trên Windows 10.

1. Bạn có thể tiếp tục dùng Skype Classic phiên bản 7 và nó hoạt động cực kì tốt với JAWS. Lưu ý rằng Skype Classic sẽ ngừng hỗ trợ vào cuối tháng 11/2018, vậy nên cuối cùng bạn cũng phải cập nhật bản mới. Xem trang Skype để biết thêm chi tiết.
2. Bạn có thể tải và cài bản mới cho Desktop phiên bản 8, giờ cũng đã được JAWS hỗ trợ. Xem chi tiết bên dưới.
3. Bạn có thể cài đặt phiên bản Universal App từ Microsoft Store. Tuy nhiên, đây là phiên bản tiếp cận kém tại thời điểm này và chúng tôi khuyến khích bạn cài đặt Skype 8 để có những hỗ trợ tốt nhất.

Với những ai chuyển sang dùng Skype 8, hãy tải các phiên bản có tên gọi "Skype for Windows" là bản hoạt động tốt trên Windows 10. Lưu ý rằng phiên bản Universal App mà chúng tôi không khuyên dùng cũng có tên gọi là "Skype for Windows 10".

Với những ai đang dùng Skype phiên bản 8, chúng tôi đã thêm một vài phím lệnh hỗ trợ điều hướng vì những tùy chọn này không được Skype hỗ trợ. Các phím lệnh đó là:

• Di chuyển đến trường nhập nội dung trò chuyện: CTRL+INSERT+E
• Di chuyển đến danh sách lịch sử trò chuyện: CTRL+INSERT+Y
• Di chuyển đến danh sách cuộc trò chuyện: CTRL+INSERT+N

Bạn cũng có thể dùng các phím lệnh của JAWS như INSERT+W và INSERT+H khi đứng tại cửa sổ Skype để xem danh sách hầu hết các phím lệnh bạn muốn dùng với Skype. Để xem danh sách phím lệnh đầy đủ từ Microsoft, vui lòng xem Trang liệt kê phím tắt cho Skype (tiếng Anh).

Mẹo: bạn có thể gán phím nóng như ALT+CTRL+S cho biểu tượng Skype trên Desktop để mở nhanh Skype và trả lời cuộc gọi. Nếu đang đứng ở một ứng dụng khác và nhận được thông báo cuộc gọi đến, bạn có thể bấm lệnh đã gán để mở Skype, bấm INSERT+mũi tên lên hay INSERT+TAB để đọc thông tin cuộc gọi và bấm CTRL+SHIFT+P hay bấm TAB tìm và kích hoạt Answer (trả lời) hay Decline (từ chối).

Giúp cải thiện các sản phẩm của Freedom Scientific

JAWS 2019 có một tùy chọn mới cho phép chúng tôi thu thập những thông tin người dùng một cách ẩn danh được tạo ra khi bạn dùng phần mềm cho công việc hằng ngày. Dữ liệu này giúp chúng tôi tiếp tục có những cải thiện cũng như dễ dàng tìm và khắc phục những lỗi xảy ra. Dữ liệu được thu thập bao gồm phiên bản JAWS, phiên bản hệ điều hành, ngôn ngữ, vùng miền, và thông tin từ nhiều thiết lập của JAWS như bộ đọc hiện tại, màn hình nổi, và bảng mã chữ nổi.

Nếu tham gia hỗ trợ, không có nội dung nào được thu thập kể cả là nội dung chữ nổi hay thông qua các bộ đọc, và dữ liệu thu thập không bị chia sẻ ra ngoài. Dữ liệu thu thập hoàn toàn để hỗ trợ chúng tôi hiểu được những phần mềm của chúng tôi được dùng như thế nào để có thể nhanh chóng đưa ra những cải thiện cho các tính năng đang được dùng bởi đại đa số khách hàng. Nếu không tham gia hỗ trợ thì không có dữ liệu người dùng nào được thu thập.

Bạn có thể thay đổi tùy chọn bất cứ lúc nào bằng cách sau:

1. Bấm INSERT+6 để mở Settings Center và bấm CTRL+SHIFT+D để mở tập tin thiết lập mặc định.
2. Tại cây thư mục, đi đến Miscellaneous và bấm mũi tên phải mở nhóm này.
3. Bấm khoản trắng để đánh dấu chọn hay bỏ chọn mục "Submit Anonymous Usage Data" (ẩn danh gửi thông tin dữ liệu người dùng).
4. Bấm ENTER để lưu thay đổi và đóng hộp thoại.

Cũng có thể thiết lập cho tùy chọn này thông qua Startup Wizard trong trình đơn Help của Jaws.

Thêm vài trải nghiệm của tôi và các đồng nghiệp

hoạt động tốt hơn với các ứng dụng console

Jaws 2019 hoạt động tốt hơn với các ứng dụng console như Command Prompt của Windows. Trong đa số trường hợp, thông tin đầu ra của ứng dụng này được Jaws đọc rất tốt trên máy tính của tôi. Tuy nhiên, đôi lúc, tôi cũng bị rơi vào tình huống không tương tác được với cửa sổ. Tôi phải chuyển con trỏ sang cửa sổ khác rồi khởi động lại Jaws vì trong tình huống đó, các phím lệnh của Jaws như Jaws key+f4 không hoạt động.

Jaws có vẻ như bị treo hoặc phản hồi chậm trong vài trường hợp

Tôi đã lướt một trang web có một bảng biểu với rất nhiều dữ liệu và có trải nghiệm này: thỉnh thoảng, Jaws bị treo hoặc phản hồi khá chậm sau khi bấm một lệnh nào đó. Lỗi này cũng xuất hiện khi mở Settings (Windows+I) trên máy của đồng nghiệp. Anh ấy thường xuyên phải khởi động lại máy vì Jaws bị treo, không đọc gì cả. Máy của tôi thì chỉ bị phản hồi chậm.

Với những ai đang dùng bộ Jaws script đọc tiếng Việt của tt Sao Mai, Script vẫn hoạt động tốt trên Jaws 2019 mà không cần phải can thiệp gì về mặt kĩ thuật. Chúng tôi khuyến khích bạn tải phiên bản mới nhất của script để có trải nghiệm đọc tiếng Việt tốt nhất.