Cuối tháng 10/2015, Freedom Scientific (FS) đã tung ra phiên bản chính thức của Jaws 17.0 với nhiều tính năng thú vị và nhiều cải tiến quan trọng. Xin lược dịch vài tính năng nổi trội ở phiên bản 17.0 của trình đọc màn hình này:
Tải phiên bản mới nhất của Jaws tại http://www.freedomscientific.com.
1. Jaws 17.0 với JVietnamese
Qua hai phiên bản của Jaws 17.0 là Jaws 17.0.1010 và Jaws 17.0.1214, Script (kịch bản) đọc tiếng Việt JVietnamese của TT Sao Mai vận hành rất tốt. Hầu như không còn bị lỗi không chuyển được sang bộ đọc Sao Mai Voice – lỗi xuất hiện thường xuyên ở các phiên bản cuối cùng của Jaws 16.0. Tuy nhiên, do FS có vài thay đổi liên quan đến nơi lưu trữ Script nên nếu sử dụng các gói cài đặt trước thì Jaws không hoạt động được sau khi cài Script. Tôi đã sửa lại bộ cài đặt để nó có thể hoạt động với Jaws 17.0 và đã tải lên trang web của TT Sao Mai tại đây.
Bạn nên sử dụng gói cài đặt này thay cho tất cả các gói cài đặt trước đây.
2. Smart Navigation – tính năng di chuyển thông minh trên web
Hiện tại và tương lai, vì nhu cầu công việc, học tập…, người mù sẽ phải truy cập vào nhiều trang web với giao diện phức tạp, khó hoặc không tiếp cận tốt với các phiên bản trước đây của Jaws. Tính năng Smart Navigation giúp người dùng Jaws dễ dàng di chuyển, thao tác trên các trang web hơn. Tính năng này cho phép người dùng di chuyển đến các đối tượng trên web bằng mũi tên trái phải hay Ctrl và mũi tên trái phải. Ví dụ, bạn là nhân viên chăm sóc khách hàng (CSKH) và trang web để bạn điền thông tin khách hàng được trình bày dạng hai cột. Cột bên trái là tiêu đề (Tên, Địa chỉ, Số điện thoại…), cột bên phải là các ô nhập liệu để bạn điền thông tin tương ứng. Khi Smart Navigation được bật, phím mũi tên trái phải sẽ di chuyển con trỏ qua lại giữa hai cột này, thay vì di chuyển qua lại giữa các kí tự trên web. Có nhiều cách để bật tính năng này. Bật thông qua Quick Settings, Startup Wizard hay Settings Center, nhưng đơn giản nhất là đứng tại một trang web hay một tài liệu HTML rồi bấm JawsKey+X cho đến khi nghe Jaws đọc: Smart Navigation: Controls and tables. Khi muốn dùng mũi tên để đọc từ/ kí tự thì lại bấm JawsKey+X đến khi nghe Jaws đọc: Smart Navigation: Words and Characters.
Để sử dụng tốt tính năng này, người dùng nên thiết lập Forms mode là Semi-Auto hoặc auto (Xem các tính năng mới của Jaws 16.0 để biết thêm).
Để trải nghiệm, mời bạn truy cập vào một trang web có các bảng yêu cầu điền thông tin. Ví dụ: http://goo.gl/VVMtSt
Tính năng này được mô tả khá dài trong phần What’s new (tính năng mới) của Jaws 17.0. Tôi chỉ xin lược dịch vài dòng để bạn tham khảo.
3. Âm báo khi gặp liên kết
Khi bật tính năng Smart Navigation, nội dung trang web sẽ được trình bày dưới dạng Screen Layout. Do đó, khi bấm mũi tên lên xuống, Jaws sẽ di chuyển đến từng dòng trên web, thay vì đến các đối tượng như link (liên kết), nút (button)… trong chế độ Simple Layout. Do đó, nếu dòng văn bản đang xem có chứa một hay nhiều liên kết, bạn sẽ nghe một âm báo khi Jaws đọc đến liên kết đó. Tính năng này sẽ không hoạt động nếu tên của liên kết nhỏ hơn hoặc bằng 5 kí tự.
4. Thiết lập cho một trang web riêng biệt
Thông qua tính năng Settings Center, bạn có thể thực hiện một số thiết lập riêng biệt cho một trang web nào đó. Ví dụ: bạn thích tính năng Smart Navigation nhưng lại muốn tắt nó khi vào xem web của TT Sao Mai. Các bước thực hiện:
- Mở trang web bạn muốn thiết lập. Ví dụ: http://trungtamsaomai.org
- Bấm JawsKey+6 mở Settings Center
- Bấm Ctrl+Shift+W để tạo tập tin cấu hình cho trang web đang mở
- Thực hiện các thiết lập rồi bấm OK để lưu thay đổi.
Các thiết lập trên sẽ chỉ có tác dụng khi bạn vào trang web của TT Sao Mai.
5. Thêm tuỳ chọn trong hộp thoại Startup Wizard
Startup Wizard là hộp thoại nhiều trang, được gọi chạy vào lần khởi chạy đầu tiên của Jaws. Bạn cũng có thể gọi nó từ trình đơn Help để thực hiện một số thiết lập phổ biến như tốc độ đọc, kiểu đọc dấu câu… Với Jaws 17.0, tiếp sau trang Run Jaws Settings (thiết lập khởi động Jaws) là trang Common Options (thiết lập phổ biến), nơi cho phép người dùng thực hiện các thiết lập liên quan đến Forms Mode và Smart Navigation. Sau trang Verbosity Settings là trang Braille Translation, cho phép thực hiện các thiết lập liên quan đến chữ Braille và màn hình chữ Braille.
6. Viết Script cho các trang web hay ứng dụng web riêng biệt
Những năm gần đây, nhiều trang web và ứng dụng web đã được thiết kế bao gồm luôn các tính năng hỗ trợ cho người dùng trình đọc màn hình. Google Docs là một ví dụ điển hình. Với Jaws 17.0, người dùng ở trình độ nâng cao có thể viết Script cho một trang web nào đó mà không làm ảnh hưởng đến việc tương tác của Jaws với các trang web khác. Các bước thực hiện:
- Mở trang web muốn viết Script
- Bấm Insert+0 mở Script Manager
- Bấm Ctrl+Shift+W để tạo tập tin Script cho trang web hiện tại hoặc mở tập tin Script có sẵn.
Giờ bạn có thể viết các Script để Jaws tương tác tốt hơn với giao diện trang web đang mở mà không làm ảnh hưởng đến Script nguyên thủy của Jaws. Một điểm thú vị là Jaws dùng tên trang web để đặt tên cho các tập tin Script hay tập tin cấu hình. Ví dụ: Script cho trang web của TT Sao Mai tại địa chỉ www.trungtamsaomai.org sẽ được đặt tên là:
Địa chỉ trang web .jss và Địa chỉ trang web .jsp
Do đó, nếu dùng cùng lúc nhiều trình duyệt mà khả năng viết Script tốt, người dùng không cần phải viết đi viết lại Script cho mỗi trình duyệt. Điều này còn thuận tiện hơn khi ta chia sẻ Script cho cộng đồng.
7. Tính năng mới cho màn hình cảm ứng
Từ phiên bản 15.0, Jaws đã hỗ trợ sử dụng các máy tính bảng chạy trên nền Windows với màn hình cảm ứng. Ở phiên bản 17.0, FS đã cải tiến để người dùng Jaws có thể tiếp cận được với bàn phím cảm ứng của Windows (Windows Touch Keyboard) và hỗ trợ người dùng chỉnh sửa, chọn, sao chép văn bản với bàn phím cảm ứng. Để kích hoạt bàn phím cảm ứng, nhấp hai lần vào nút Start Touch Keyboard ở góc phải dưới màn hình hoặc dùng bốn ngón tay vuốt xuống rồi vuốt lên. Jaws đọc: "Opened Touch Keyboard” kèm theo một âm báo. Lúc này, bàn phím cảm ứng sẽ nằm ở nửa dưới của màn hình. Để tắt bàn phím cảm ứng, ta cũng dùng bốn ngón tay vuốt xuống rồi vuốt lên.
8. Thay đổi liên quan đến Jaws Script
Ở Windows 8 trở lên, một biểu tượng mới có tên Explore Scripts được tạo trong thư mục Utilities. Với Windows 7 thì nó được tạo trong Start-> All Programs-> JAWS 17.0. Kích hoạt biểu tượng này để mở thư mục chứa các Script được FS chia sẻ. Nơi lưu trữ các Script này đã bị thay đổi. Do vậy, khi dùng các bộ cài đặt Script tiếng Việt cũ của TT Sao mai thì bộ cài không chép được tập tin Default.jss vào thư mục Enu của người dùng để khai báo các thông số cho JVietnamese. Hậu quả là Jaws sẽ không hoạt động được sau khi cài Script JVietnamese.
Cuối cùng, tính năng Merge Utilities đã bị gỡ. Theo FS thì họ đang cải thiện Jaw sao cho việc bản địa hóa trở nên dễ dàng và thuận tiện. Việc này đòi hỏi phải cấu trúc lại các tập tin cấu hình. Do đó những tập tin cấu hình hay Script của các phiên bản cũ không còn dùng được nữa và tính năng Merge Utilities xem như đã hoàn thành nhiệm vụ.
Trên đây, tôi đã lược dịch các tính năng và cải tiến của Jaws 17.0. Chưa có nhu cầu liên quan đến các tính năng đó nên tôi cũng chưa có nhiều trải nghiệm. Tuy nhiên, sau một thời gian sử dụng, tôi có cảm nhận rằng Jaws 17.0 vận hành tốt hơn, máy tôi ít bị treo và Jaws cũng ít tự khởi động lại hơn là Jaws 16.0. Một điểm tôi không hài lòng là một vài bộ Script như Script cho Audacity của tôi viết cùng với Gary Campbell không hoạt động tốt ở hai phiên bản đầu tiên. Hi vọng điều này sẽ được khắc phục ở các phiên bản tiếp theo của Jaws 17.0
Tài liệu tham khảo:
Tiếng Việt:
Những tính năng mới của JAWS 16.0: http://saomaicenter.org/article29_1
Tiếng Anh:
What's New in JAWS 17 Screen Reading Software: http://goo.gl/lFuLIs
FSCast - Freedom Scientific's podcast: http://goo.gl/cLaiEQ
Đặng Mạnh Cường
Share via:
EmailFacebookTwitterGoogleLinkedin