Bản quyền tiếng Việt © Công ty Sách Alpha
Lời giới thiệu
Về cuốn "Phúc ông tự truyện"
Fukuzawa Yukichi có lẽ bắt đầu được độc giả Việt Nam biết đến với tên gọi đọc theo âm Hán Việt là "Phúc Trạch Dụ Cát", qua những công trình nghiên cứu về ảnh hưởng đối với tư tưởng của Phan Bội Châu, Phong trào Duy Tân và lịch sử cận đại Việt Nam cùng bản dịch cuốn Gakumon no susume (Khuyến học) của giáo sư sử học Chương Thâu. Sự thành công của cuộc Minh Trị duy tân là tấm gương sáng, là nguồn cổ vũ cho rất nhiều chí sĩ tâm huyết với sự nghiệp giải phóng dân tộc ở các nước phương Đông cuối thế kỷ XIX đầu thê kỷ XX, trong đó có Phan Bội Châu và những sĩ phu của Phong trào Duy Tân.
Sau thất bại trong Thế chiến thứ hai, mặc dù giới nghiên cứu khoa học xã hội nhân văn của Nhật Bản có thể có những nhìn nhận lại về tư tưởng Fukuzawa Yukichi, nhưng cần khẳng định một điểu rằng, không một nhà tư tưởng nào lại có ảnh hưởng sâu và rộng đến xã hội Nhật Bản cận hiện đại hơn Fukuzawa Yukichi! Có thể nói, những tư tưởng về chính trị, xã hội, kinh tế mà Fukuzawa Yukichi truyền bá là một căn nguyên phát triển của Nhật Bản cận hiện đại. Vì vậy tìm hiểu về thân thế, sự nghiệp cũng như tư tưởng Fukuzawa Yukichi là điều cần thiết, không chỉ giúp chúng ta nhìn nhận lại những vấp váp của lịch sử cận đại Việt Nam, mà còn hữu ích cho cả sự phát triển hiện nay. Đây cũng chính là điểu khiến dịch giả quan tâm đến các trước tác của Fukuzawa Yukichi nói chung và cuốn Phúc ông tự truyện nói riêng.
Cuốn tự truyện kể về những bước thăng trầm của cuộc đời Fukuzawa Yukichi từ khi sinh ra cho đến những năm tháng tuổi già. Qua từng chi tiết nhỏ, từng vấp váp trong đời sống thường nhật hiện lên vóc dáng một con người kiên nghị, quyết đoán, luôn độc lập trong suy nghĩ, sắc sảo trong phê phán, nhưng về mặt tầm tư, tình cảm lại không kém phẩn trầm lắng, sầu sắc.
Có thể nói, chưa đọc Phúc ông tự truyện thì chưa thể hiểu nhân cách cũng như tư tưởng của Fukuzawa Yukichi! Cuốn tự truyện không chỉ là lời tự thuật chân thực về những thăng trầm trong cuộc đời riêng Fukuzawa Yukichi, mà còn tái hiện được cả bối cảnh phức tạp của xã hội Nhật Bản trong thời kỳ chuyển biến dữ dội vào nửa sau thế kỷ XIX. Và một điều cần nói thêm rằng, tất cả những biến động lớn lao đó của lịch sử Nhật Bản được phản ánh qua những trải nghiệm thực tế, sự phần tích sắc sảo với tư cách người đương thời và bằng giọng kể chân thành, ngôn ngữ giàu nhạc điệu của Fukuzawa Yukichi, nghĩa là những gì được tái hiện lại trong cuốn tự truyện khác xa với sự tường thuật cứng nhắc ở bất kỳ một cuốn sách giáo khoa về lịch sử nào khác.
Cuốn tự truyện có 13 chương, mỗi chương lại bao gồm những câu chuyện nhỏ khác nhau. Trong quá trình dịch cuốn Phúc ông tự truyện này, người dịch chủ yếu dựa trên bản Pukuo Jiden do Tomita Masafumi khảo chú, được Nhà xuất bản Đại học Keio-gijuku Daigaku ấn hành vào tháng 1 năm 2001. Tomita Masafumi là người đã dày công nghiên cứu về thần thế và sự nghiệp của Fukuzawa Yukichi. Không chỉ việc phiên ầm cách đọc về tên người, địa danh mà các chú thích của ông cũng là nguồn tham khảo vô cùng quý báu cho người dịch.
Về các ký hiệu trong bản dịch cũng như nội dung, chúng tôi xin lưu ý về một số điểm sau:
1. Về tên người, địa danh và một số từ chuyên dùng, không có từ thay thế trong tiếng Việt, người dịch sẽ giữ nguyên và chỉ phiên âm cách đọc. Bên cạnh đó sẽ đưa thêm cả cách đọc Hán Việt trong ngoặc đơn để bạn đọc dẽ nhớ, dễ liên tưởng đến sự tương đồng giữa tiếng Việt với tiếng Nhật và tiện phân biệt khi có những từ đổng ầm khác nghĩa.
Ví dụ: Nakatsu (Trung-Tân)
2. Các chữ o, u, e... có dấu gạch ngang trên đẩu nhe o, u, e... là để phân biệt đoản âm và trường âm trong tiếng Nhật.
Ví dụ: Tanso khác với Tanso-
3. Trong bản dịch, người dịch dùng dấu phẩy trên đầu để chia tách các âm không ghép vần với nhau.
Ví dụ: Kame’i (đọc là Ka-me-i) để phân biệt với Kamei (đọc là Ka-mei).
Bản dịch lần này chắc sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong độc giả lượng thứ và cho ý kiến đóng góp để chúng tôi có thể hoàn thiện bản dịch trong những lần in sau.
Nhật Bản, ngày 30/1/2005
PHẠM THƯ GIANG
"Để bảo vệ độc lập, không còn cách nào ngoài con đường tiến tới văn minh
Lý do duy nhất để người dân nước ta tiến đến văn minh là để bào vệ độc lập quốc gì?"
Fukuzawa cho rằng nền độc lập của quốc gia cũng của các cá nhân không thể tách rời khỏi kiến thức và văn minh. Độc lập dân tộc đối với ông không chỉ là giành được quyền tự trị vào tay nhân dân Nhật Bản mà nền độc lập thật sự chì giành được việc trở thành một quốc gia tiên tiến và văn hóa. Nếu không có sự khai sáng và văn minh, nền độc lập giành được sẽ mau chóng mất đi, đế rồi lại lệ thuộc vào các quốc gia tiên tiến khác, những tư tưởng của Fukuzawa cũng ảnh hưởng tới tư tưởng cứu nước của những nhà Nho học Nam đầu thế kỳ XX với Duy Tân Hội và phong Đông Du của Phan Bội Châu, Đông kinh Nghĩa của Phan Châu Trinh, Lương Vấn Can...
Nguyễn cảnh Bình