Tuyển dụng hòa nhập: Lợi ích, Lo ngại và Giải pháp thực tiễn – Góc nhìn từ tổ chức xã hội

Giới thiệu chung

Tại hội thảo “Cầu nối việc làm – Đồng hành cùng doanh nghiệp và người khiếm thị” do Sao Mai vì Người mù tổ chức với sự hỗ trợ từ Quỹ The Nippon Foundation, anh Nguyễn Văn Cử – Giám đốc Doanh nghiệp xã hội Đời Rất Đẹp, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Năng lực Người khuyết tật (DRD) – đã chia sẻ góc nhìn từ một tổ chức hỗ trợ nhiều năm làm việc với doanh nghiệp và người khuyết tật. Từ kinh nghiệm triển khai tư vấn tuyển dụng hòa nhập, đào tạo đa dạng & hòa nhập, cải tạo môi trường làm việc tiếp cận và kết nối việc làm, anh Cử nhấn mạnh ba trục nội dung chính: cách nhìn nhận người khuyết tật trong tuyển dụng, những lợi ích cụ thể của tuyển dụng hòa nhập đối với doanh nghiệp và các nỗi lo thường gặp cần được tháo gỡ.

Chia sẻ về người khuyết tật trong tuyển dụng hòa nhập

Mở đầu phần trình bày, anh Cử đề nghị thay đổi cách nhìn: khi nói về tuyển dụng người khuyết tật, điều quan trọng không phải là “người đó khuyết tật như thế nào” mà là “họ có năng lực gì, làm được những công việc gì”. Việc chỉ nhìn vào khiếm khuyết khiến doanh nghiệp bỏ lỡ nguồn nhân lực tiềm năng; còn các tổ chức hỗ trợ, nếu không hiểu sâu về điểm mạnh của người khuyết tật thì khó có thể tư vấn đúng và trọn vẹn cho doanh nghiệp. 

Từ kinh nghiệm của Đời Rất Đẹp và DRD, anh cho biết đội ngũ tư vấn tuyển dụng hòa nhập phải đồng thời am hiểu hai phía: năng lực, nhu cầu hỗ trợ của từng nhóm người khuyết tật; và yêu cầu công việc, văn hóa doanh nghiệp, cũng như các ràng buộc về sản xuất kinh doanh. Trên cơ sở đó, việc kết nối, sắp xếp vị trí phù hợp và đề xuất các điều chỉnh hợp lý mới thực sự hiệu quả, giúp người khuyết tật phát huy năng lực và doanh nghiệp yên tâm tuyển dụng. 

Anh Cử cũng gửi gắm thông điệp đến chính người khuyết tật: cùng với sự hỗ trợ bên ngoài, mỗi cá nhân cần xây dựng sự tự tin và không ngừng trau dồi kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp, kỹ năng mềm và công nghệ, để khi cơ hội việc làm đến có thể đón nhận và nắm bắt. 

Những lợi ích của doanh nghiệp khi tuyển dụng hòa nhập

Từ góc nhìn doanh nghiệp, anh Cử nhấn mạnh tuyển dụng người khuyết tật không còn là chỉ để thực hiện trách nhiệm xã hội, mà đang trở thành một tiêu chuẩn toàn cầu về đa dạng – công bằng – hòa nhập, đặc biệt trong các chuỗi cung ứng quốc tế. Khi tham gia sâu hơn vào thị trường toàn cầu, doanh nghiệp buộc phải chứng minh được cam kết về môi trường, xã hội và quản trị, trong đó có nội dung liên quan đến tuyển dụng và môi trường làm việc hòa nhập với người khuyết tật.

Anh dẫn kết quả khảo sát với 200 doanh nghiệp, trong đó 61,3% cho rằng tuyển dụng người khuyết tật là một nhu cầu lớn, gắn với chiến lược phát triển bền vững và nâng cao sức cạnh tranh. Khi doanh nghiệp có chính sách tuyển dụng hòa nhập, uy tín thương hiệu được củng cố, hình ảnh doanh nghiệp trở nên tích cực hơn trong mắt đối tác, khách hàng, nhà đầu tư và người lao động.

Về khía cạnh nội bộ, anh Cử chia sẻ kinh nghiệm cho thấy người khuyết tật thường có năng suất bằng hoặc thậm chí cao hơn so với đồng nghiệp không khuyết tật trong cùng vị trí, nhờ khả năng tập trung tốt và ý thức tuân thủ kỷ luật cao. Sự hiện diện của họ cũng góp phần tạo nên một môi trường làm việc nhân văn hơn, nơi các thành viên hỗ trợ lẫn nhau, tôn trọng khác biệt và cùng xây dựng văn hóa doanh nghiệp tích cực. 

Một lợi ích quan trọng khác là bài toán nhân sự dài hạn. Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp phải đối mặt với tỷ lệ nghỉ việc cao, việc liên tục tuyển mới và đào tạo lại nhân sự gây tốn kém chi phí và thời gian. Thực tế cho thấy, người khuyết tật có xu hướng gắn bó lâu dài với nơi làm việc do cơ hội việc làm ngoài thị trường chưa nhiều. Điều này giúp doanh nghiệp ổn định đội ngũ, tiết kiệm chi phí tuyển dụng – đào tạo, đồng thời xây dựng được lớp nhân sự giàu kinh nghiệm, am hiểu văn hóa tổ chức. 

Những lo ngại thường gặp của doanh nghiệp

Bên cạnh những lợi ích rõ ràng, nhiều doanh nghiệp vẫn băn khoăn khi bắt đầu tuyển dụng người khuyết tật. Theo anh Cử, lo ngại nổi bật nhất là chi phí điều chỉnh hợp lý. Nhiều đơn vị hình dung việc cải tạo môi trường làm việc cho người khuyết tật sẽ rất tốn kém, phải đầu tư lớn vào cơ sở vật chất hoặc thiết bị chuyên dụng. Tuy nhiên, kinh nghiệm tư vấn của Đời Rất Đẹp và DRD cho thấy có nhiều điều chỉnh rất đơn giản, chi phí thấp nhưng mang lại lợi ích cho không chỉ người khuyết tật mà cho toàn bộ nhân viên, chẳng hạn như sắp xếp lối đi rộng và thông thoáng hơn, bố trí ánh sáng hợp lý, cải thiện biển chỉ dẫn, hay bổ sung các kênh giao tiếp linh hoạt hơn. Một trong những nguyên tắc cốt lõi của điều chỉnh hợp lý là không tạo ra gánh nặng quá mức cho doanh nghiệp.

Lo ngại về năng suất cũng khá phổ biến. Một số nhà quản lý e ngại rằng người khuyết tật sẽ không đáp ứng được tiến độ công việc. Từ các trường hợp đã đồng hành, anh Cử khẳng định người khuyết tật hoàn toàn có thể hoàn thành và hoàn thành tốt yêu cầu công việc nếu được bố trí đúng vị trí và có hỗ trợ phù hợp. Tương tự, nỗi lo về khả năng gắn bó cũng cần được nhìn lại, bởi như anh chia sẻ, người khuyết tật thường trân trọng cơ hội làm việc và ít có xu hướng “đứng núi này trông núi nọ”, điều này giúp doanh nghiệp an tâm hơn về sự ổn định nhân sự. 

Vấn đề giao tiếp là một băn khoăn khác. Doanh nghiệp thường đặt câu hỏi: “Nếu nhân viên bị khiếm thính hoặc khiếm thị, làm sao giao tiếp và quản lý công việc hiệu quả?”. Ở đây, vai trò của các tổ chức hỗ trợ là tư vấn những giải pháp cụ thể: với người khiếm thính, có thể ưu tiên giao tiếp bằng văn bản, ứng dụng tin nhắn, email, bảng thông báo trực quan; với người khiếm thị, sử dụng máy tính có trình đọc màn hình, tài liệu ở định dạng tiếp cận và thống nhất quy ước giao tiếp trong nhóm.

Doanh nghiệp cũng lo ngại về khung pháp lý, sợ “vô tình vi phạm” quy định nếu tuyển dụng người khuyết tật. Anh Cử nêu ví dụ: trước đây, pháp luật quy định người khuyết tật nặng hoặc đặc biệt nặng không được làm tăng ca; nhưng hiện nay, nếu người lao động khuyết tật tự nguyện và đồng ý, họ vẫn có thể làm thêm giờ như các nhân sự khác. Những thay đổi như vậy, nếu không có tổ chức hỗ trợ cập nhật và tư vấn, doanh nghiệp rất khó nắm bắt đầy đủ. 

Tổng kết và thông điệp

Kết lại phần chia sẻ, anh Nguyễn Văn Cử nhấn mạnh rằng tuyển dụng hòa nhập là quá trình hai chiều, trong đó doanh nghiệp, người khuyết tật và các tổ chức hỗ trợ cùng hợp tác trên nền tảng hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau. Doanh nghiệp cần dũng cảm bước qua những định kiến, đặt câu hỏi đúng và tìm đến các nguồn lực hỗ trợ chuyên môn; còn người khuyết tật cần chủ động nâng cao năng lực, sẵn sàng chứng minh giá trị nghề nghiệp của mình.

Trong bối cảnh thị trường lao động đang thay đổi nhanh chóng, lực lượng lao động là người khuyết tật chính là một phần quan trọng của lời giải cho bài toán nhân sự, đổi mới và phát triển bền vững. Thông điệp mà anh Cử gửi đến doanh nghiệp và cộng đồng là: hãy nhìn vào năng lực, tiềm năng và khát vọng đóng góp của người khuyết tật; khi đó, tuyển dụng hòa nhập sẽ không còn là một lựa chọn nên hay không, mà trở thành chiến lược tất yếu để doanh nghiệp tiến xa hơn trên hành trình hội nhập và phát triển.