Hát Chầu Văn Hầu Đồng

MÔ TẢ CÔNG VIỆC 

Hát chầu văn hầu đồng  là một loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian truyền thống của Việt Nam, gắn liền với tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ và Tứ phủ. Người thực hiện loại hình nghệ thuật này được gọi là cung văn hoặc cung ca. Công việc của họ không chỉ đơn thuần là hát mà còn bao gồm nhiều vai trò khác nhau, tạo nên một buổi hầu đồng hoàn chỉnh và linh thiêng.

Dưới đây là mô tả chi tiết công việc của một cung văn trong buổi hầu đồng:

1. Chuẩn bị

Lựa chọn bài hát: Cung văn phải am hiểu sâu sắc các giá đồng, thuộc lòng hàng trăm bài văn (bài hát chầu văn) cho từng vị thánh, chúa, quan, cô, cậu. Mỗi giá đồng sẽ có những bài văn riêng, phù hợp với tích truyện, tính cách và trang phục của vị thánh đó. Ví dụ, khi hầu Quan lớn Đệ Tam Thoải Phủ phải hát những bài ca ngợi sông nước, hoặc khi hầu Chầu Lục phải hát bài về núi rừng.

Chuẩn bị nhạc cụ: Cung văn thường là người chơi các nhạc cụ chính trong dàn nhạc chầu văn như đàn nguyệt (đàn kìm), đàn bầu, đàn thập lục, sáo trúc, trống, phách. Họ phải thành thạo việc chơi nhạc để phối hợp nhịp nhàng với lời hát.

2. Thực hiện nghi thức hầu đồng

Hát văn: Đây là vai trò quan trọng nhất. Cung văn sẽ hát để "kể chuyện" về các vị thánh, ca ngợi công đức và thể hiện sự tôn kính. Lời hát phải rõ ràng, truyền cảm, có sức lôi cuốn để dẫn dắt cảm xúc của người dự hầu. Giọng hát cần có sự biến hóa linh hoạt, lúc trầm hùng, lúc trữ tình, lúc bay bổng tùy thuộc vào từng giá đồng.

Điều khiển không khí buổi hầu: Cung văn là người "thổi hồn" vào buổi hầu đồng. Họ phải quan sát và cảm nhận được diễn biến của buổi lễ, biết khi nào cần hát nhanh, khi nào hát chậm, khi nào nhấn nhá, ngắt nghỉ để người hầu đồng (thanh đồng) nhập vai và thực hiện các động tác múa, lên đồng một cách tự nhiên và trọn vẹn. Sự phối hợp ăn ý giữa cung văn và thanh đồng là yếu tố then chốt tạo nên thành công của một buổi hầu.

Giới thiệu và kết nối: Cung văn đóng vai trò như người dẫn chuyện, giới thiệu về các vị thánh sắp giáng, giải thích ý nghĩa của từng giá đồng cho người dự hầu. Họ cũng là cầu nối giữa thế giới tâm linh (các vị thánh) và người trần.

Sử dụng nhạc cụ: Không chỉ hát, cung văn còn là người điều khiển và phối hợp dàn nhạc. Họ phải biết cách sử dụng các nhạc cụ để tạo ra những âm thanh phù hợp với lời hát và động tác của thanh đồng, tạo nên một bản hòa tấu sống động.

3. Vai trò khác

Truyền dạy: Nhiều cung văn lão luyện còn là người thầy, truyền dạy lại kiến thức và kỹ năng hát văn cho các thế hệ sau, góp phần gìn giữ và phát triển loại hình nghệ thuật này.

Nghiên cứu và sáng tạo: Một số cung văn còn có khả năng sáng tác văn mới, bổ sung vào kho tàng văn cổ, làm phong phú thêm nghệ thuật chầu văn.

Tóm lại, công việc của người hát chầu văn không chỉ là hát mà còn là sự kết hợp của nhiều yếu tố: nghệ thuật ca hát, khả năng biểu diễn, sự am hiểu sâu sắc về tín ngưỡng, và khả năng điều khiển không khí buổi lễ. Họ chính là linh hồn của buổi hầu đồng, góp phần làm cho tín ngưỡng thờ Mẫu trở nên sống động và có sức lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống văn hóa tâm linh của người Việt.

YÊU CẦU CHUNG

Để trở thành một cung văn giỏi, bạn cần đáp ứng nhiều yêu cầu khác nhau, từ kỹ năng chuyên môn đến sự am hiểu sâu sắc về văn hóa tâm linh.

1. Năng khiếu và kỹ năng chuyên môn

Giọng hát: Đây là yếu tố quan trọng nhất. Cần có giọng hát khỏe, truyền cảm, có thể biến hóa linh hoạt theo từng làn điệu. Giọng hát phải có khả năng lột tả được cảm xúc, tính cách của các vị thánh, từ oai nghiêm của các Quan lớn đến duyên dáng của các Chầu Bà, tươi vui của các Cô, Cậu.

Kỹ năng chơi nhạc cụ: Một cung văn thường phải biết chơi ít nhất một nhạc cụ chính trong dàn nhạc chầu văn như đàn nguyệt. Ngoài ra, việc biết sử dụng các nhạc cụ khác như trống, phách, cảnh sẽ hỗ trợ rất nhiều cho công việc.

Khả năng ứng biến: Trong một vấn hầu, cung văn cần phải nắm bắt được ý tứ của thanh đồng (người hầu thánh) và trạng thái của buổi lễ để ứng biến, thay đổi lời hát, làn điệu cho phù hợp. Điều này đòi hỏi sự tinh tế và kinh nghiệm dày dặn.

Thuộc lời văn: Cung văn cần phải thuộc rất nhiều bài văn cổ, kể về sự tích, công trạng của các vị thánh. Việc thuộc lời không chỉ giúp buổi lễ diễn ra trôi chảy mà còn thể hiện sự am hiểu và tôn trọng đối với tín ngưỡng.

2. Sự am hiểu về tín ngưỡng và văn hóa

Kiến thức về tín ngưỡng thờ Mẫu: Cung văn phải am hiểu sâu sắc về hệ thống thần điện Tứ Phủ, các giá đồng, thứ tự các vị thánh giáng, và ý nghĩa của từng nghi thức. Kiến thức này giúp họ lựa chọn bài văn phù hợp và truyền tải đúng tinh thần của buổi lễ.

Sự tôn trọng và tâm linh: Hát chầu văn không chỉ là một nghề mà còn là một việc làm mang tính tâm linh. Cung văn cần có lòng thành kính, tôn trọng đối với các vị thánh và Tín ngưỡng thờ Mẫu.

3. Các yêu cầu khác

Sức khỏe: Một vấn hầu thường kéo dài từ 4 đến 8 tiếng, thậm chí lâu hơn. Do đó, cung văn cần có sức khỏe tốt để có thể duy trì việc hát và chơi nhạc cụ trong suốt thời gian dài.

Khả năng làm việc nhóm: Cung văn thường làm việc cùng với một đội nhạc công và các phụ đồng. Sự phối hợp ăn ý, nhịp nhàng là rất quan trọng để tạo nên một buổi lễ thành công.

Đạo đức nghề nghiệp: Một cung văn chân chính cần giữ gìn bản sắc văn hóa, không "chế văn" hay "đạo lời văn" làm sai lệch giá trị truyền thống.

Tóm lại, nghề cung văn đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa tài năng nghệ thuật, kiến thức văn hóa và lòng thành kính đối với tín ngưỡng. Đó là một công việc vừa mang tính trình diễn, vừa mang tính tâm linh cao cả, góp phần quan trọng vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa phi vật thể này.

Yêu Cầu đối với Người Khiếm Thị làm công việc Hát Văn

Mặc dù người khiếm thị không thể nhìn thấy, họ vẫn hoàn toàn có thể làm tốt công việc này, thậm chí còn có những lợi thế riêng. Các yêu cầu đối với họ cũng tương tự như với người hát văn nói chung nhưng tập trung nhiều hơn vào các yếu tố dưới đây:

Thính giác và khả năng thẩm âm vượt trội: Khả năng nghe và cảm nhận âm thanh tốt là vô cùng quan trọng. Người khiếm thị sẽ dùng thính giác để bắt nhịp, cảm nhận không khí buổi lễ và phối hợp nhịp nhàng với đội nhạc và người hầu đồng.

Trí nhớ cực kỳ tốt: Vì không thể đọc văn bản, họ phải ghi nhớ tất cả lời ca, điệu nhạc một cách chính xác. Đây là một yêu cầu quan trọng và là thách thức lớn, nhưng cũng là điểm mạnh của nhiều người khiếm thị.

Sự nhạy cảm và cảm thụ sâu sắc: Người hát văn khiếm thị thường có khả năng cảm nhận và biểu đạt cảm xúc qua giọng hát rất tốt, điều này giúp họ truyền tải được hồn cốt của các bài văn một cách chân thực và lay động lòng người.

Sự rèn luyện và kiên trì: Để làm tốt nghề, họ cần phải có sự rèn luyện bền bỉ, học thuộc lòng và luyện tập không ngừng để có thể hòa nhập vào không gian linh thiêng của nghi lễ.