Quý bạn đọc thân mến
Cuối tháng 10/2014, FS đã chính thức tung ra phiên bản Jaws 16.0. Trong chuyên đề của tạp chí Sao Mai AccessTech số 29, xin gửi đến bạn đọc một bài viết lược dịch những tính năng mới của trình đọc màn hình này.
1. Khả năng tìm kiếm các tổ hợp phím tắt
JAWS cung cấp rất nhiều phím tắt để thực hiện các công việc khác nhau. Nhiều lệnh có thể được thực hiện bất cứ ở đâu trên Windows, chẳng hạn như đọc tiêu đề của cửa sổ hiện tại hoặc dòng hiện tại, trong khi có những lệnh chỉ có thể được dùng trong những phần mềm nhất định như là Microsoft Word hoặc Internet Explorer. Nếu bạn đang sử dụng JAWS với màn hình chữ nổi, có những lệnh còn có thể được kích hoạt bằng cách nhấn các nút điều khiển trên màn hình. Để tìm kiếm các lệnh trong JAWS, nhấn insert và khoảng trắng, sau đó nhấn nút J để mở hộp thoại tìm kiếm.
Bên cạnh việc có những lệnh mà hầu hết người dùng sử dụng hàng ngày như đọc dòng hiện tại (insert + mũi tên lên) hay đọc tiêu đề của cửa sổ hiện tại (insert + T), vẫn có một lượng lớn các lệnh mà ngay cả người dùng có kinh nghiệm không dùng đến và họ cần tra cứu để có thể sử dụng được. Có những câu lệnh cực kỳ khó nhớ vì chúng yêu cầu phải nhấn nhiều phím cùng lúc. Công cụ tìm kiếm câu lệnh của JAWS giúp bạn có thể tìm kiếm các lệnh bằng việc nhập toàn bộ hoặc một phần thông tin về câu lệnh đó. JAWS sẽ hiển thị tất cả những lệnh tương ứng với từ khóa của bạn, chức năng của các lệnh, phím bấm của các lệnh – bao gồm cả các phím tắt dùng cho màn hình chữ nổi nếu màn hình chữ nổi đang được kết nối với máy tính.
Chẳng hạn bạn muốn tìm một lệnh để làm việc với các công thức trong Excel. Thay vì mở hộp thoại trợ giúp của JAWS cho Excel và tìm các phím tắt có hỗ trợ, hoặc hộp thoại các phím tắt (insert + 1) và bấm nhiều tổ hợp phím khác nhau đến khi bạn tìm đúng thứ mình cần, bạn chỉ cần mở cửa sổ tìm kiếm câu lệnh của JAWS khi vẫn đang trong Excel và gõ “formulas” (công thức) và bạn sẽ tìm thấy một danh sách với tất cả các câu lệnh mà JAWS hỗ trợ cho việc dùng các công thức trong Excel. Tương tự, nếu bạn đang lướt web và muốn tìm phím tắt để hiện ra danh sách tất cả các heading của trang đang xem (insert + F6), bạn chỉ cần mở cửa sổ tìm kiếm câu lệnh của JAWS và nhập “list headings” (danh sách heading), bạn sẽ tìm thấy thứ bạn cần.
Để tìm kiếm một câu lệnh, nhấn insert và khoảng trắng, sau đó nhấn phím J ở cửa sổ tìm kiếm câu lệnh của JAWS. Tương tự, bạn cũng có thể mở cửa sổ này bằng việc chọn Search for Commands (tìm kiếm câu lệnh) trong hộp thoại Run JAWS Manager (insert + F2) hoặc trong menu JAWS Utilities. Một cửa sổ HTML sẽ hiện ra và bạn sẽ được tự động chuyển đến khung tìm kiếm. Nếu Forms Mode được đặt ở chế độ Auto hoặc Semi-Auto, nó sẽ được kích hoạt khi con trỏ đang ở khung tìm kiếm. Nhập từ khóa bạn muốn tìm và khung kết quả ở dưới sẽ tự động được cập nhật. Khi bạn gõ, kết quả đầu tiên sẽ được tự động đọc lên, Nhấn enter để tắt Forms Mode và chuyển con trỏ sang kết quả đầu tiên.
Lưu ý: Nếu Auto Forms Mode được đặt ở chế độ Manual (bằng tay), bạn phải nhấn enter để kích hoạt Forms Mode trước khi bạn nhập từ khóa.
Bởi vì đây là một cửa sổ HTML, bạn có thể sử dụng các lệnh dùng trên web để xem các kết quả. Tên của mỗi lệnh, và các phím để thực hiện lệnh đó được hiển thị như một heading, nên bạn có thể dùng H hoặc shift + H để di chuyển qua lại giữa chúng. Khi bạn đã tìm thấy lệnh mà mình muốn, nhấn mũi tên xuống để di chuyển đến phần giới thiệu của lệnh đó cùng với các phím dùng để thi hành lệnh đó. Nếu bất kỳ lệnh nào có hỗ trợ cho màn hình chữ nổi, nhưng màn hình chữ nổi không được kết nối khi bạn tìm kiếm, các phím tắt hỗ trợ cho màn hình chữ nổi sẽ không được hiển thị.
Tên của các lệnh và phím tắt của nó cũng được hiển thị ở định dạng liên kết (links), Điều này cho phép bạn nhấn enter khi không rõ đang ở tên của lệnh hoặc đang ở phần phím tắt của nó để đóng cửa sổ tìm kiếm và kích hoạt lệnh. Bạn cũng có thể đóng cửa sổ tìm kiếm bằng cách nhấn alt + F4 hoặc nhấn ESC.
Lưu ý: Công cụ tìm kiếm này chỉ hỗ trợ các phím tắt cho JAWS, các phím tắt của Windows như ctl + A (chọn tất cả) sẽ không được hiển thị.
2. Semi-Auto Forms Mode
Chức năng này cung cấp cho người dùng sự tiện lợi của Auto Forms Mode với các tiện ích điều khiển bằng tay.
Với chức năng Auto Forms Mode, JAWS sẽ tự động chuyển sang chế độ Forms Mode để người dùng có thể ngay lập tức nhập dữ liệu khi họ di chuyển tới một khung gõ (edit box) bằng các phím mũi tên hoặc Tab và Shift + Tab. Khi người dùng rời khỏi các edit box, Forms Mode sẽ tự động tắt và người dùng có thể tiếp tục di chuyển qua lại bằng Virtual PC Cursor. Điều này rất có ích đặc biệt là cho những người dùng mới hoặc người dùng còn nhìn thấy. Đây là chế độ mặc định của JAWS. Khi bạn di chuyển đến một khung gõ bằng chế độ Manual Forms Mode, bạn phải nhấn enter để kích hoạt Forms Mode và nhấn Num pad plus (dấu cộng bên bàn phím số) hoặc ESC để tắt chế độ này.
Với chức năng Semi-Auto Forms Mode, JAWS chỉ kích hoạt chế độ Forms Mode khi bạn di chuyển đến các edit box bằng phím TAB và SHIFT + TAB. Điều này sẽ giúp bạn có được sự tiện lợi của Auto Forms Mode mà không bị gián đoạn khi lướt web bằng các phím mũi tên vì Auto Semi-Forms Mode sẽ không kích hoạt khi dùng các phím mũi tên.
Để chuyển qua lại giữa Manual, Auto và Semi-Auto Forms Mode, bạn có thể sử dụng lựa chọn Forms Mode trong hộp thoại tùy chỉnh nhanh (quick settings – insert + V) hoặc chọn Forms Mode trong Setting Center.
3. Cải thiện chức năng OCR để đọc các văn bản PDF
Chức năng OCR bây giờ có thể nhận diện được cả một tập tin PDF. Chức năng OCR được giới thiệu lần đầu tiên ở JAWS 13 nhằm mục đích giúp người dùng có thể đọc được những phần văn bản hiển thị trên màn hình ở dạng hình ảnh. Trong JAWS 16, nếu bạn mở một tập tin PDF và không thể đọc được phần văn bản nào, nhấn insert và khoảng trắng, sau đó nhấn O rồi D. JAWS sẽ bắt đầu nhận dạng toàn bộ văn bản với một độ chính xác rất cao vì nó không bị ảnh hưởng bởi độ phân giải của màn hình như khi JAWS chỉ định dạng phần văn bản hiển thị trên màn hình như trước đây. Sau một vài giây, nội dung của tập tin PDF sẽ hiện ra ở phần Result Viewer. Người dùng có thể sử dụng các lệnh đọc cơ bản để đọc phần nội dung hoặc có thể copy rồi dán các phần mình cần qua những chương trình khác. Ví dụ, người dùng có thể chọn tất cả rồi copy, sau đó dán qua một văn bản Microsoft Word để có thể lưu lại phần nội dung dưới định dạng Word.
Chú ý: Quá trình nhận diện các tập tin PDF sẽ tốn nhiều thời gian hơn cho các tập tin lớn. Những phần văn bản được xử lý xong sẽ được chèn vào sau phần nội dung đã có sẵn trong phần Results Viewer. Điều này giúp người dùng có thể đọc tập tin mà không bị gián đoạn khi tập tin đang được xử lý.
4. JAWS 16 hỗ trợ MathML
MathML là một ngôn ngữ dùng cho việc hiển thị các công thức toán trên web như nó hiện ra trên giấy. JAWS sẽ đọc các ký hiệu toán trên web như một giáo viên giảng trên lớp. Các học sinh có thể thu được lợi ích từ việc nghe JAWS đọc các ký hiệu toán tự nhiên giống người đọc.
Ngoài ra, JAWS còn cho phép người dùng xem thông tin chi tiết của các thuật toán. Khi bạn gặp một thuật toán trên web, JAWS sẽ đọc nội dung của thuật toán đó cùng “math content”. Nhấn enter để vào hộp thoại Math Viewer để tìm hiểu nhiều thông tin hơn về thuật toán đó bằng cách:
- Dùng mũi tên trái phải để di chuyển qua lại giữa các phần của thuật toán.
- Mũi tên xuống để xem một phần của thuật toán.
- Mũi tên lên để quay trở lại đọc toàn thuật toán.
- (… …
Hiện tại thì JAWS chỉ có thể hỗ trợ cho MathML trình diễn bằng MathJax trên Internet Explorer. Điều này sẽ gây hạn chế cho JAWS khi người dùng đọc những ký hiệu toán trình diễn bởi các chương trình khác.
5. làm việc tốt hơn với Word 2013
Ở phiên bản này, tính tiếp cận của Jaws với Word 2013 đã được cài thiện. Ví dụ: bạn có thể dùng con trỏ Jaws (Jaws Cursor) để đọc các đoạn văn bản hiển thị trên màn hình trong những trường hợp cần thiết.
6. Cải thiện bộ đọc
Nếu bộ đọc hiện tại có hỗ trợ nhiều ngôn ngữ, JAWS sẽ tự động chuyển sang các ngôn ngữ thích hợp ngoài tiếng Anh khi nội dung bằng các thứ tiếng khác hiển thị trên các văn bản hoặc trên web. Ví dụ, nếu bạn đang sử dụng Eloquence với tiếng Anh là ngôn ngữ mặc định và bạn gặp phải một đoạn văn bản tiếng Tây Ban Nha trên một trang web, JAWS sẽ chuyển qua tiếng Tây Ban Nha của Eloquence để đọc phần văn bản đó. Điều này cũng áp dụng nếu bạn đang sử dụng bộ đọc Vocaliser Expressive. Điều hạn chế duy nhất ở các phiên bản trước là bạn không thể thiết lập các tùy chỉnh khác nhau cho từng ngôn ngữ. Tùy chỉnh của ngôn ngữ mặc định sẽ được tự động áp dụng cho tất cả các ngôn ngữ khác trong nhóm đó.
Trong bản JAWS 16, hộp thoại Voice Adjustment đã được thay đổi để bạn có thể tùy chỉnh các mục riêng cho các ngôn ngữ khác nhau trong cùng bộ đọc. Ví dụ, nếu bạn đang sử dụng bộ đọc Vocaliser Expressive trong bản JAWS tiếng Anh, tiếng Anh sẽ mặc định là ngôn ngữ chính của bạn. Nếu bạn đọc một văn bản bằng tiếng Tây Ban Nha, bạn có thể chuyển sang ngôn ngữ Tây Ban Nha ở hộp thoại Synthesizer Language và tùy chỉnh các mục như bình thường. Tùy chỉnh này sẽ chỉ được áp dụng khi bạn gặp phải văn bản tiếng Tây Ban Nha. Ngoài ra, bạn còn có thể nghe thử các tùy chỉnh của mình trước khi lưu.
Trước đây, ngôn ngữ mặc định chỉ là ngôn ngữ của bản cài đặt JAWS. Tuy nhiên, từ bản JAWS 16, bạn có thể chỉnh bất cứ ngôn ngữ nào là ngôn ngữ mặc định của mình. Ví dụ, nếu bạn sử dụng bản JAWS tiếng anh, bạn vẫn có thể chọn tiếng Tây Ban Nha là ngôn ngữ mặc định.
Lưu ý: Tùy chỉnh này chỉ thay đổi ngôn ngữ mặc định của bộ đọc chứ không thay đổi ngôn ngữ của giao diện JAWS.
Bạn cũng có thể thay đổi ngôn ngữ của giọng đọc hiện tại bằng tổ hợp phím ctl + windows + L. JAWS sẽ hiển thị tất cả các ngôn ngữ mà bạn có trên máy cho bộ đọc hiện tại. Khi bạn chọn qua một ngôn ngữ khác, JAWS sẽ tự động lấy toàn bộ các tùy chỉnh mà bạn đã thiết lập từ trước để áp dụng.
Lưu ý: Công cụ JAWS Merge sẽ không lấy bất cứ tùy chỉnh cho bộ đọc nào từ các phiên bản JAWS trước cho JAWS 16.
7. Không hỗ trợ cho Windows XP
Vì Microsoft đã quyết định ngừng việc cung cấp hỗ trợ cho Windows XP từ tháng 4 năm 2014, chúng tôi cũng quyết định ngừng thử nghiệm các tính năng của JAWS trên hệ điều hành này. JAWS 16 chỉ có thể chạy trên Windows Vista hoặc cao hơn.
8. Hỗ trợ ứng dụng Reading List trên Windows 8.
Reading list là ứng dụng có sẵn của Windows 8.1, giúp người dùng tập hợp các tài liệu online từ nhiều nguồn khác nhau. Jaws 16 hỗ trợ sử dụng Reading list bằng con trỏ cảm ứng (Touch cursor).
Con trỏ này sẽ tự kích hoạt khi Reading list được khởi động. Sử dụng mũi tên trái phải hay trượt một ngón tay sang trái/ phải trên màn hình cảm ứng để di chuyển đến tất cả các thành phần trên màn hình.
9. Hỗ trợ ứng dụng People trên Windows 8.1
People là ứng dụng của Windows 8.1, giúp người dùng quản lý danh bạ tự e-mail và một số dịch vụ khác như Facebook, Twitter… Jaws 16 Hỗ trợ người dùng tương tác với ứng dụng này bằng bộ đọc hoặc màn hình chữ nổi để thực hiện một số thao tác:
- Thêm/ xóa/ chỉnh sửa danh bạ.
- Tìm kiếm trogn danh bạ.
- Sử dụng các tài khoản mạng xã hội phổ biến. Ví dụ: cập nhật trạng thái trên Facebook.
- Cập nhật thông tin từ mạng xã hội.
- Đưa một người ưa thích trong danh bạ vào Favourite hoặc vào màn hình Start screen, giúp dễ dàng cập nhật thông tin của người này từ mạng xã hội.
10. Thoát JAWS bằng màn hình cảm ứng
Bạn có thể ấn 5 ngón tay của mình 3 lần trên màn hình cảm ứng để thoát JAWS.
11. Cải thiện khả năng phục hồi
Bất cứ vấn đề nào với các phần mềm khiến JAWS mất kiểm soát trong vòng 15 giây, JAWS sẽ tự khởi động lại sau khoảng 30 giây.
Trên đây là phần lượt dịch những tính năng mới của Jaws 16. Mong rằng bài viết phần nào giúp bạn đọc có cái nhìn ban đầu về những cải thiện của trình đọc màn hình này. Quý bạn đọc sử dụng được tài liệu tiếng anh, xin mời tham khảo tài liệu gốc tại http://www2.freedomscientific.com/downloads/JAWS/JAWS-whats-new.asp
Nguyễn Tuấn Tú
Share via:
EmailFacebookTwitterGoogleLinkedin