Quý bạn đọc thân mến!
Thời gian qua, trên các diễn đàn trao đổi về CNTT cho người mù trong và ngoài nước, có khá nhiều thành viên hỏi về cách dùng trình đọc màn hình NVDA dựa trên những kiến thức sẵn có về Jaws. Trong tạp chí kì này, xin giới thiệu một bài viết nói về việc chuyển từ Jaws sang dùng NVDA được lượt dịch lại từ Internet.
1. Giới thiệu
Mục tiêu của bài viết này nhằm trợ giúp người dùng JAWS – một trình đọc màn hình có trả phí, phát hành bởi Freedom Scientific, chuyển sang trình đọc màn hình mã nguồn mở NVDA một cách dễ dàng. Để đọc bài viết này, bạn cần có những kiến thức về việc sử dụng chương trình Jaws, bao gồm cả kiến thức cơ bản và nâng cao.
Bài viết này không nhằm mục tiêu dùng NVDA để thay thế JAWS, nó chỉ mang tính khách quan, giúp người dùng hiểu nhiều hơn về NVDA.
2. Điểm mạnh và điểm yếu
Bài viết này không nhằm mục đích so sánh giữa JAWS và NVDA, nhưng trong vài trường hợp, chúng tôi sẽ đề cập tới các tính năng mà NVDA hiện tại không hỗ trợ hoặc cần cải thiện để người dùng có thể có một cái nhìn tổng quan.
Tại thời điểm hiện tại, NVDA không hề hỗ trợ các giải pháp kết nối từ xa như Sitrix hoặc Microsoft Terminal Services. Tuy nhiên, điều này chỉ ảnh hưởng một phần nhỏ người dùng.
Hỗ trợ cho bộ ứng dụng văn phòng của Microsoft là một tính năng mới được thêm vào của NVDA, nó có thể không được hoàn thiện như ở JAWS. Tuy nhiên, nhóm thiết kế NVDA đang cố gắng hết sức để khiến nó ngày càng hoàn hảo hơn.
Với những điều đã nói như trên, bạn sẽ hoàn toàn có thể yên tâm là NVDA có thể hỗ trợ bạn trong những công việc hàng ngày tương đương với JAWS nếu không muốn nói là tốt hơn trong vài trường hợp.
3. lưu ý nhanh về giao diện bàn phím laptop của NVDA
Lựa chọn giao diện bàn phím laptop trong NVDA sẽ không tự động chuyển phím CapsLock thành phím điều khiển của NVDA. Tuy nhiên, một hộp kiểm (checkbox) được đặt kế bên danh sách giao diện bàn phím (combo box) để thực hiện điều này.
4. Bộ đọc Eloquence
Câu hỏi thường được hỏi nhất liên quan đến vấn đề sử dụng bộ đọc Eloquence trong NVDA. Hiện tại, điều đó là không hợp pháp. Đường dẫn sau sẽ dẫn các bạn đến một bài viết của nhóm phát triển NVDA nói về vấn đề này: http://community.nvda-project.org/blog/NVDAAndEloquenceSituation.
eSpeak không phải là bộ đọc duy nhất được hỗ trợ. Vui lòng truy cập vào đường dẫn sau để có thêm sự lựa chọn về các bộ đọc: http://community.nvda-project.org/wiki/ExtraVoices.
5. Các thuật ngữ
Trong hầu hết các trường hợp, cả NVDA và JAWS đều có những thuật ngữ tương đương để nói về các trình điều khiển trên màn hình như radio button, combo box, check box, v.v.
Một điểm khác biệt đáng chú ý là NVDA phân biệt giữa khung gõ (edit box) một dòng và khung gõ nhiều dòng, và cũng sẽ báo cho người dùng biết nếu khung hiện tại được bảo vệ (mật khẩu). Nó cũng sẽ báo cho người dùng biết nếu họ đang chọn (tô đen) một đoạn văn bản.
6. Con trỏ
NVDA cũng có các con trỏ để hỗ trợ việc di chuyển trong Windows và các phần mềm giống như JAWS. Một vài thuật ngữ khác biệt được liệt kê ra như sau:
PC cursor (con tro3may1( trong NVDA được gọi như system focus và system caret. Có thể hiểu nom6na là cách mà bạn dùng bàn phím để di chuyển con trỏ đến các đổi tượng trên màn hình. NVDA sẽ đọc đối tượng khi con trỏ di chuyển đến nó. Ví dụ: di chuyển bằng mũi tên đến một biểu tượng trên Desktop.
Chức năng tương đương với jaws cursor (con trỏ chuột) là một nhóm phím lệnh: object navigation, review cursor, Document Review và Screen Review. Tính năng Screen Review có lẽ là tính năng gần giống nhất với JAWS cursor. Tuy nhiên, nó sẽ rất có ích nếu bạn có thể làm quen với cả ba. Bạn có thể tìm thấy thông tin chi tiết trong phần hướng dẫn sử dụng.
Khác với Jaws, bạn không cần phải chuyển qua lại giữa con trỏ PC Cursor và Jaws Cursor, vì NVDA đã có giải pháp để bạn làm việc độc cùng lúc tên hai con trỏ này.
7. Virtual cursor (con trỏ ảo)
Trong NVDA, con trỏ ảo (Virtual cursor) được gọi là browse mode. Nó hoạt động gần như trong JAWS, cho bạn khả năng tiếp cận bằng các phím nóng (navigation quick keys), hoặc theo ngôn ngữ của NVDA, single key navigation.
8. Tại sao mọi thứ chỉ trên một dòng?
Trong trường hợp bạn không để ý, JAWS có 2 chế độ hiển thị các trang web hoặc các tài liệu khác sử dụng virtual cursor: giao diện đơn giản (simple layout) và giao diện màn hình (screen layout). Giao diện đơn giản là giao diện mặc định, hiển thị tất cả các liên kết và trình điều khiển trên một dòng riêng biệt. Giao diện màn hình giữ nguyên vị trí của các liên kết và trình điều khiển giống như khi chúng hiển thị trên màn hình.
Giao diện mặc định trong NVDA là giao diện màn hình, nhưng bạn có thể dễ dàng chuyển sang giao diện đơn giản bằng việc nhấn NVDA + V khi đang trong browse mode. Nhớ lưu lại các thiết lập của bạn bằng phím NVDA + CTRL + C.
NVDA liên tục đọc clickable clickable clickable
Trong khi lướt web, đôi lúc bạn nghe thấy NVDA đọc ‘clickable’ nhiều lần cho cùng một liên kết hoặc trình điều khiển.
Tuy nhiên, điều này có thể được chỉnh sửa từ phiên bản 2014.1 hoặc mới hơn. Vào mục Document Formatting dialogue, bỏ chọn "Report if clickable" check box và nhấn OK. Nhớ lưu lại các tùy chỉnh của bạn.
9. Chức năng tìm kiếm không hoạt động trên web
Đây là một phàn nàn thường thấy ở những người dùng mới với NVDA khi đã quá quen thuộc với JAWS.
Nhấn CTRL + F trong Internet Explorer hoặc Firefox khi JAWS đang bật sẽ kích hoạt tính năng tìm kiếm của JAWS thay vì tính năng tìm kiếm mặc định của trình duyệt. Điều này cho phép bạn tìm kiếm các từ khóa dễ dàng bằng virtual cursor. Lệnh tìm kiếm thông thường chỉ tìm đến lần lập tiếp theo của từ khóa thay vì di chuyện virtual cursor đến đó. Điều này là do cách mà các trình đọc màn hình tương tác với các trang web.
NVDA cũng có riêng tính năng tìm kiếm của mình trong browse mode nhưng nó không được gán cho phím CTRL + F. Bấm CTRL + F chỉ đơn thuần gọi lên công cụ tìm kiếm mặc định của trình duyệt.
Để mở ra công cụ tìm kiếm của NVDA, nhấn CTRL + NVDA + F. Nhập từ khóa và nhấn ENTER.
10. Forms mode
Công cụ tương đương với forms mode của NVDA là focus mode. Nó hoạt động tương tự như forms mode của JAWS. Nó có khả năng tự chuyển đổi giữa các chế độ (mode) khi di chuyển trong một trang web. Nó cũng có thể phát ra âm thanh để cho người dùng biết họ đang ở chế độ nào.
Thông tin chi tiết về focus mode có thể được tìm thấy trong phần hướng dẫn sử dụng.
11. NVDA đọc quá nhiều
Đôi khi bạn có thể thấy NVDA đọc quá nhiều, đặc biệt là khi đọc list view. Điều này là do đối với NVDA, list view cũng chỉ là một cái bảng (table). Nó được thiết lập mặc định để đọc số hàng và cột của cái bảng đó.
Để tắt tính năng này, bỏ chọn"Report table row/column headers" trong hộp thoại "Document Formatting".
12. Sữa các lỗi phát âm
NVDA đã có tính năng chỉnh sữa cách phát âm của một số từ tùy vào người dùng thiết lập giống như JAWS. Tuy nhiên, chất lượng của tính năng này thật sự không cao. Nếu bạn thêm từ ‘mono’ vào danh sách, bất cứ từ nào bắt đầu hoặc có chứa từ ‘mono’ trong nó đều sẽ bị tác động. Trong khi đó, chỉ có những từ được nhập trong danh sách mới bị tác động trong JAWS.
Tuy nhiên, từ phiên bản 2014.4 trở lên, bạn sẽ thấy một nhóm các radio button trong hộp thoại add/edit dictionary, thứ sẽ quyết định cách mà NVDA xử lí các từ được nhập:
+ Anywhere (bất cứ chỗ nào): thiệt lập mặc định
+ Whol word (toàn từ): Hoạt động tương tự giống JAWS
+ Regular Expression: Chỉ dành cho người dùng nâng cao
Bạn cũng có thể tìm thấy một ô chọn (check box) dành cho từ viết hoa và viết thường.
Nếu như bạn từng nghĩ tính năng này của NVDA không hiệu quả, hãy thử lại một lần nữa.
13. Scripts
Giống như JAWS, script (kịch bản) có thể được thêm vào để NVDA tương tác với các phần mềm một cách tốt hơn hoặc thêm các tính năng mới. với NVDA, Script được gọi là NVDA add-ons. Bạn có thể tìm thấy một vài add-ons thông dụng tại http://addons.nvda-project.org/index.en.html.
Những Add-ons này có thể giúp NVDA thực hiện được những công việc tương tự như JAWS như danh sách ứng dụng ở khay hệ thống (system tray list). Script cho các phần mềm phổ biến như GoldWave cũng có thể được tìm thấy. Bạn có thể đọc phần hướng dẫn sử dụng để biết thêm thông tin về cách cài đặt các Add-ons hoặc đọc phần trợ giúp đi kèm với từng Add-ons.
Liên kết sau sẽ dẫn các bạn đến trang dành cho những người muốn tự mình tạo ra các Add-ons cho NVDA: http://community.nvda-project.org/documentation/developerGuide.html.
Nguồn: http://community.nvda-project.org/wiki/SwitchingFromJawsToNVDA
Nguyễn Tuấn Tú
Share via:
EmailFacebookTwitterGoogleLinkedin